Николай Александрович Баскаков

туған жер

Николай Баскаков Александрович (22.3.1905 жылы туылған, Ресей, Архангельск облысы Сольвычегодск қаласы) — ғалым, түркітанушы, филология ғылым докторы (1950), профессор (1932). Мәскеу мемлекеттік университетін бітірген (1929). Ресейдің (1929), Түрікменстанның (1962), Қарақалпақстанның (1960), Қазақстанның (1967) еңбек сіңірген ғылым қайраткері. Баскаков көп жыл бойы КСРО ҒА Тіл білімі институтында бас ғылыми қызметкер болып жұмыс істеді. 1920—1930 жылдары түркі халықтарының тілі жөнінен деректер жинау мақсатында Қарақалпақстан, Ойрат автономиялық облысы (Таулы Алтай автономиялық облысы) Оңтүстік Қазақстан, Қырғызстан, Дағыстан, Солтүстік Кавказ жерлерін аралады. Баскаков — түркі тілдерін жан-жақты зерттеген ғалым. Ол “Түркі тілдері” деген еңбегінде (1960) түркі тілдерінің даму тарихын кезеңдерге бөліп, граммататикалық, лексикалық, фонетикалық ерекшелігін кеңінен анықтады. Еңбек төрт бөлімнен тұрады: 1) түркі тілдеріне қатысты тарихи-салыстырмалы және салғастырмалы зерттеулерге шолу; 2) түркі тілдерінің қалыптасуы мен даму кезеңдері; 3) түркі тілдері мен диалектілерін Батыс ғұн бұтағы, Шығыс ғұн бұтағы деп 2-ге бөліп топтастыру; 4) әр топтағы түркі тілдерінің көнесі мен жаңасын анықтап, жеке талдап, жүйелеп, фонетикалық, грамматикалық құрылысын ажырату. Сондай-ақ, ол түркі тілдерінің топтастырылу үлгісін, дамуын көрсететін кестесін, дауысты, дауыссыз дыбыстарының транскрипциясын, түркі халықтары мен тілдерінің тізбесін жасады. Баскаков түркі тілдерінің фонологиясын, морфологиясын, типологиялық сипатын, топонимия мен антропонимия мәселелерін зерттеп, жеке монографиялар жариялады. Алтай тілінің солтүстік диалектісін және құман, қарақалпақ диалектілерін зерттеді. Алтай, гагауз, қарайым, қарақалпақ, ноғай, ұйғыр, хакас тілдерінің аударма сөздіктерін жасауға қатысты. Баскаков — әлем шығыстанушылары арасында өзіндік орны бар ғалым. Ол — Финн-угор қоғамының корреспондент мүшесі (Финляндия, 1966), Орал-Алтай қоғамының (Германия, 1967), Венгрия ориенталистері ғылыми қоғамының (Будапешт, 1971), Ұлыбритания, Ирландия, Польша ориенталистері, Азия және Түркі лингвистикалық қоғамдарының құрметті мүшесі.

Шығармалары

• Введение в изучение тюркских языков, М., 1969;
• Историко-типологическая структура тюркских языков, М., 1975;
• Тюркская лексика в “Слове о полку Игореве”, М., 1985;
• Очерки истории фундаментального развития тюркских языков и их классификация, А., 1988.

Әдебиеттері

• Поцелуевский Е.А., Тенишев Э.Р., Николай Александрович Баскаков, “Советская тюркология”, 1980, ғ2;
• Кононов А.Н., История изучения тюркских языков, М., 1982.
• Қазақ энциклопедиясы

Сілтемелер

• http://ru.wikipedia.org/wiki/Баскаков,_Николай_Александрович
• http://altaica.ru/personalia/baskakov.htm

Сыртқы сілтемелер

• Баскаков