Сырнай: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
 
5-жол: 5-жол:
== Дереккөздер ==
== Дереккөздер ==
↑ Қазақ КСР 4 томдық қысқаша энциклопедия./Бас редактор Р. Н. Нұрғалиев; Алматы; Қаз.Сов. Энциклопед. Бас. редак. 1989 ISBN 5-89 800-009-7
↑ Қазақ КСР 4 томдық қысқаша энциклопедия./Бас редактор Р. Н. Нұрғалиев; Алматы; Қаз.Сов. Энциклопед. Бас. редак. 1989 ISBN 5-89 800-009-7

[[Сурет:Кернейлер.jpg|thumb|right|Кернейлер]]
'''Керней''' – [[қазақ]]тың үрмелі [[Музыкалық аспаптар|музыкалық аспабы]]. Кернейді әскери жорықтарда [[атой]] шақырушы, [[хабар]] беруші ретінде, сондай-ақ, хандар мен [[әскер]] басыларын күтіп алу салтанаты кезінде қолданған. Керней аспабының ел арасында болғандығын белгілі аспаптанушы Б.Сарыбаев ең алғаш ғылыми негізде дәлелдеді. Керней әр түрлі көлемде жасалады. Жұмыр ағашты дәл ортасынан қақ бөліп, өзегін ойын шығарыл, іші тегістеліп тазартылады. Тегістеліп болған соң, біріне-бірі желімделінеді. Жұмырланып келген шанағынын сырты жылқы қылынан жасалған шашақпен әшекейленеді. [[Шашақ]] арнайы жасалған қайысқа бекітіледі. Ең алғаш Керней аспабын [[композитор]] И.Тілендиев "Қыз Жібек" фильміне қолданды. Дыбысы зор Керней Орта Азия халықтарында әскери музикалық аспабы ретінде тартылады. Әр халықтағы Кернейлердің үлгі-нұсқасы ұқсас болғанымен аталуы, жасалуы бөлек. Өзбектерде — карнай, ұйғырларда — супнай, най деп те аталады.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.”
ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref>

Халқымыздың кейбір аңыз-жырларында үрлеп ойналатын көне аспап—кернейдің аты аталады. XVIII—XIX ғасырлардағы этнографиялық еңбектерде керней жайындағы мэлімет әзірше табылмай отыр. Бұрынғы заманда кернейді де сырнай сияқты жорықтарда дабыл қағу үшін қолданған екен. Ертедегі дастандардың бірі «[[Қамбар батыр (жыр)|Қамбар батырда]]» былай делінген:
<poem>
«Қараман қайраттанды көңілі тасып,
Хош болып, уақыты хадден асып.
Әскерге топ аттырып, керней қойды,
«Алам — деп,— Назым қызды болса нәсіп»
</poem>
Түрлі [[аңыз]]дарда үрлеп ойналатын әр қилы аспаптардың аты жиі кездеседі. Қылқобызшы Жаппас Қаламбаев ауылдан керней көргендігі жайында айта келіп былай дейді:
{{Start citation }}
«Ауылда бір қария бар еді, оның кәсібі күн батып кеш болысымен-ақ ауылдың іргесіндегі шағын төбенің басына шығады да кернейін аңырата тартып адамдарды өзіне шақырады. Содан кейін бір әңгіме-дүкен қүрады. Небір аңыз-жырлар, қызық-қызық ертегілер таң атқанша таусылмайтын».
{{End citation}}
Керней дегеніміз түйенің өңешіне өткізілген ұзын ағаш түтік. Музыкант оны жан-жағына бүрылып, қозғалып түрып ойнайды. [[1974]] жылы Балапан Әнесов біздің өтінішіміз бойынша үш тесікті керней жасады. Оның көлемі мынадай: ұзындығы — 710 мм, диаметрі — 32 мм. Ағаш түтік ұзына
бойына қақ жарылып, ал арасынан ауа шықпас үшін ол ішекке кигізілген. Бұл аспапты қайта жасап жетілдіру үшін алда көп жүмыс істеуге тура келеді.<ref>Мәдениеттану негіздері: Окулық. — Алматы: Дәнекер, 2000. ISBN 9965-485-34-8</ref>
{{wikify}}

== Дереккөздер ==
<references/>


{{Stub:Қазақ мәдениеті}}
{{Stub:Қазақ мәдениеті}}

19:46, 2020 ж. желтоқсанның 6 кезіндегі соңғы нұсқа

Қырғызстанның маркасында сырнайі

Сырнайқазақтың үрлемелі музыкалық аспаптарына байланысты қолданылатын жалпы атау. Сырнай өзінің жасалған затына қарай, құрылысына байланысты бөлінеді. 19 ғ-дың ортасынан қазақ арасына гармоника тарай бастады. Ел арасында сырнайдың көптеген түрлерінен, гармонь ғана қалғандықтан, оны қағаз сырнай демей сырнай деп кеткен. Қазір ансамбльдер мен оркестрлерде сазсырнай қолданылып жүр.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

↑ Қазақ КСР 4 томдық қысқаша энциклопедия./Бас редактор Р. Н. Нұрғалиев; Алматы; Қаз.Сов. Энциклопед. Бас. редак. 1989 ISBN 5-89 800-009-7