Құран тарихы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу

← Ескірек өңдеме Жаңарақ өңдеме →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

02:08, 2020 ж. желтоқсанның 18 кезіндегі нұсқа

Мынаған бағыттайды:

Құран

@@ 1-жол: / 1-жол: @@
+#redirect [[Құран]]
-{{жж|Бейтараптылығы сақталмаған уағыз}}
-{{қарсылық}}
-{{Құран Кәрім}}
-'''Құран тарихы''' — мұсылмандардың қасиетті кітабы [[Құран]] Кәрімнің Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} және әділетті халифа [[Әбу Бәкр]]дің кезінде парақтарға жиналуы туралы және үшінші халифа [[Осман ибн Аффан]]ның кезінде Құранның бір нұсқа ретінде қабылдануы туралы баяндайды.
-=== Аянның басталуы ===
-Алланың елшісі [[Мұхаммед]]тің {{сас}} пайғамбарлығы ол 40 жасқа толғанда басталып, келесі 23 жыл бойы өмірінің ақырына шейін созылды. Ол пайғамбарлық кезеңінің алғашқы 13 жылын [[Мекке]]де, қалған 10 жылын [[Медине]] қаласында өткізді.
-Ең алғашқы уахи Мекке маңындағы Нұр тауындағы Хира үңгірінде дүйсенбі күні, 17, 21 немесе 24 [[рамазан]]да (милади күнтізбе бойынша [[620 жыл]]дың [[10 тамыз]]ын) және [[шииттер]]дің пайымдаунша [[Раджаб]] айының 27 жұлдызында түскен.
-Иман келтіргендердің анасы [[Айша]] {{РАА}}айтқан:
-{{cquote|Аллаһтың елшісіне уахидың түсуі түсіндегі жақсы аяндардан басталды. Және ол (аянды) көргенде, олар таң шапағы сияқты келетін еді. Одан кейін оның жүрегіне оңашалануға деген сүйіспеншілік орнатылды да, ол отбасына қайтқысы келгенше Хира тауындағы үңгірде Аллаһқа құлшылық ету арқылы көп түндер бойы салихалы амалдар жасап, оңашалана бастады. Әдеткіде ол керек-жарақтарын алып, олар біткенде [[Хадиша]]ға қайтып келіп келесі оңашалануға керек-жарақты алатын еді. Сонымен, ол Хира үңгірінде болғанда, оған ақиқат ашылды. Оған періште келіп: «Оқы» деді. Ол: «Мен оқу білмеймін» деп жауап қатты. Пайғамбар айтатын еді: «Сонда ол мені ұстап алды да, мен булыққанша қысты. Сосын ол мені жіберіп „Оқы!“ деп айтты. Мен: „Мен оқу білмеймін“ деп айттым. Сонда ол мені екінші қайтара булыққанша қысып, сосын жіберіп қайтадан: „Оқы“ деп айтты. Мен қайтадан: „Мен оқу білмеймін“ деп айттым. Сонда ол мені үшінші мәрте қысып, сосын жіберіп: '''„Жаратқан Раббыңның атымен оқы! Ол адамды ұйыған қаннан жаратты. Оқы, сенің Раббың Ең Жомарт“''' {{коммент|деді|Аләқ сүресі}}». Жүрегі қорқынышқа толған Аллаһтың елшісі Хадишаға оралып: «Мені бүркеңдер! Мені бүркеңдер!» деді. Оны бүркеп, қорқынышы кеткен соң, ол Хадишаға болған оқиғаны айтып: «Мен өзім үшін қорқамын» деді. Хадиша оған: «Жоқ! Аллаһ сізді ешқашан масқара қылмайды! Себебі сен туыстық қатынасты үзбейсіз, ауырлықты жеңіл етесіз, жоқ-жітіктеге көмектесесіз, адамдарға қонақжайлық көрсетесің және қиыншылықты көтеруге көмектесесіз» деді.<ref>«Фатх әл-Бари», 1 т., 29-30 бб.; [[Ибн Хаджар әл-Асқалани]]</ref>|type = 2}}
-Бұл оқиғадан кейін Хадиша Мұхаммед пайғамбармен {{сас}} бірге немере ағасы Уарақа ибн Нәуфалға барады. Ол [[христиан діні]]н қабылдап, [[Інжіл]]ден яһудилердің жазуы арқылы керек нәрселерін жазатын болған. Бұл кезде ол жасы үлкен қарт еді. Мұхаммед {{сас}} пайғамбардан болған оқиғаның сипатын естіген соң, ол оған [[Мұса пайғамбар]]ға жіберілген құпиялардың сақшысы (''Намус'') келген екенін айтады. Сонымен қоса ол болашақта халқынан қуғын-сүргінге ұшырайтынын ескертеді, себебі кімде кім бұндай затпен халқына келсе, олар онымен жауласатын еді.
-Бірінші аяннан кейін Мұхаммед пайғамбарға {{сас}} біршама уақыт бойы уахи түспейді. Кейбір ғалымдар бұл үзіліс үш жылға созылды дейді, бірақ оның алты ай екенін тұжырымдаған ғалымдар да болған. Бірақ уахидың түспеуі деген Құранның аяттарының түспегенін білдіреді, ал Жәбірейіл оған келген жоқ дегенді емес<ref>«Фатх әл-Бари» (1/37)</ref>. Джабир ибн Абдуллаһтан келген хадисте Пайғамбар {{сас}} айтқан:
-{{cquote|
-Бірде мен жолда келе жатып аспаннан дауыс естідім. Мен басымды көтеріп, маған Хира тауында келген періштенің аспан мен жердің арасында тақ үстінде отырғанын көрдім. Мен одан қорықтым да, үйіме қайтып: «Мені ораңдар, мені ораңдар» дедім. Содан кейін Аллаһ «Йә оранған! Тұр да ескерт! Раббыңды ұлықта! Киіміңді тазала! Және жамандықтан аулақ бол!» ([[Муззәммил сүресі]]) деген аяттарды түсірді<ref>«Сахих әл-Бұхари» (4), «Сахих Муслим» (161)</ref>.
-| type = 2}}
-Бұл аяттар Хира үңгіріндегі [[Аләқ сүресі]]нің алғашқы аяттарынан кейінгі алғашқы аян болды. Ғалымдар Мұхаммед пайғамбар {{сас}} Аләқ сүресінің алғашқы аяттарының түсуімен пайғамбар, Муззәммил сүресінің аяттарының түсумен елші (расул) болды деп есептейді<ref>«Усуль фит-тафсир», ''Мұхаммед әл-Усәймин''</ref>.
-Мұхаммед пайғамбардың Меккеде өмір сүрген 13 жылда 83 немесе 85 сүре түскен<ref>{{cite web
- |url         = http://www.islamweb.net/fatwa/index.php?page=showfatwa&Option=FatwaId&Id=99524
- |title       =   مركز الفتوى: عدة السور التي نزلت بمكة والمدينة
- |author      =
- |date        =
- |work        = Islamweb.net
- |publisher   =
- |accessdate  = 2007-03-27
- |lang        = ar
-}}</ref>, олардың ең алғашқысы Аләқ сүресі, ал ең соңғысы әл-Муминун немесе әл-Анкәбут сүресі саналады.
-[[Құрайыш]] тайпасының қысымы төзімсіз болып кеткесін Мұхаммед пайғамбар {{сас}} Ясриб қаласына [[һижра]] жасауға мәжбүр болады. Содан бері ол қала «Мәдина ән-нәбәуийа» ([[Медине]]) деп аталатын болды. Мединеде түскен сүрелер саны 31 немесе 29 сүре деп есептеледі. Мединеде түскен алғашқы сүре [[әл-Мутаффифин сүресі]], ал соңғы сүре [[Тәубе сүресі]] болды. Бірақ [[Ибн Хаджар әл-Асқалани]]дің «[[Сахих әл-Бұхари]]ге» жазған түсініктемесінде Мединедегі ең алғашқы сүре [[Бақара сүресі]] болғаны айтылған, ал ән-Насафидің тәпсірінде ең алғашқы Мединелік сүре [[Қадр сүресі]] делінген.
-===  Құран түсірілуінің сипаты ===
-Уахи [[Мұхаммед]] пайғамбарға {{сас}} Аллаһтан әртүрлі сипатта келетін болған. Ең алғашқы аяндарды ол түсінде көріп, олар таңның атуы секілді орындалатын болған. [[Уахи]]дың бұл түрі оған пайғамбарлық міндеті жүктелмей тұрып келген.
-'''Уахидың екінші кейіпі''' — иландыру. [[Жәбірейіл]] періште уахиды Мұхаммед пайғамбарға {{сас}} иландырып, ол оның ақылы мен жүрегіне жететін болған. Әбу Умамадан келген хадисте Мұхаммед пайғамбар {{сас}} айтқан:
-{{cquote|Шын мәнінде қасиетті рух маған адамның өз пешенесіне жазылған ризығын бітірмейінше өлмейтінін иландырды...<ref>«Хилйат әл-аулия», Әбу Нуғайм</ref>| type = 2}}
-'''Үшінші түрі''' — періштенің адам кейібінде келіп, Аллаһтың аянын жеткізуі. Оның мысалы ретінде [[Омар ибн әл-Хаттаб]]тан [[имам Муслим]] келтіретін «Жәбірейіл хадисы» деген атпен танымал хадис. Ол хадисте Жәбірейіл періштенің Мұхаммед пайғамбарға {{сас}} аппақ киім киген, қара шашты ер адам түрінде келгені туралы айтылған. [[Ән-Нәсәи]] жеткізген хадисте Жәбірейіл Дихйа әл-Кәлбидің түрінде келгені туралы айтылған<ref>«Зад әл-Мағад», Ибн әл-Қаийм әл-Джәузия (1/73)</ref>.
-'''Төртінші түрі''' — періштенің қоңыраудың үні сияқты дауыспен бірге келуі. [[Айша]] Мұхаммед пайғамбардан {{сас}} уахидың қалай түсетіні туралы сұрағанда ол былай жауап берген:
-{{cquote|Кейде ол маған қоңыраудың үні сияқты келеді — бұл маған ең ауыр түрі. Ол мен оны жадыма сақтағаннан кейін кетеді. Кейде періште маған ер адамның кейібінде келеді. Ол менімен сөйлеседі де, мен оның айтқандарын есте сақтаймын| type = 2}}
-Айша айтқан: «Мен оған уахидың қатты суық күні келгенін көрдім — уахи тоқтағанда оның маңдайынан тер құйылып тұратын еді» ([[Сахих әл-Бұхари]]). Аянның бұл түрінің ауырлығы соншалықты Айшадан келген тағы бір хадисте айтылған: «Пайғамбар түйенің үстінде отырып аян алғанда, ол түйе тізерлеп отырып, қозғала алмай қалатын еді»<ref>Имам Ахмад, әл-Хаким ән-Найсабури</ref>.
-'''Бесінші түрі''' — Жәбірейілдің шынайы түрінде келуі. Бұл Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} өмірінде екі рет болған. Ол туралы Құранның өзінде<ref>«ән-Нәджм» сүресі</ref> және Айшадан келетін хадисте айтылған<ref>әл-Бұхари, Муслим, әт-Тирмизи</ref>.
-'''Алтыншы түрі''' — Аллаһтың ешбір делдалсыз Мұхаммед пайғамбарға {{сас}} тікелей аян беруі. Бұған мысал ретінде бес уақыт [[намаз]]дың парыз болған кезін айтуға болады<ref name="zadmaad">«Зад әл-Мағад» Ибн әл-Қаийм әл-Джәузия (1/79)</ref>.
-'''Жетінші түрі''' — Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} [[Аллаһ]]пен жамылғының артынан тікелей сөйлесуі. Бұл секілді [[Мұса пайғамбар]] да Аллаһпен сөйлескен. Бұл туралы Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} [[Миғраж]] түніндегі саяхаты туоралы мәшһүр хадисте айтылған<ref>«Тафсир Ибн Касир» (3/5-34)</ref>.
-Кейбір [[тәпсір]] ғалымдары Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} Аллаһты ешбір жамылғысыз тікелей көріп, сөйлесуі туралы айтып, соны уахидың '''сегізінші түрі''' деген. Бірақ бұл пікір Айшадан келген хадиске және Аллаһты бұл дүниеде ешкім көре алмайтыны туралы аяттарға қайшы. Барлық [[сахабалар]] Айшаның хадисіндегідей пікірді ұстанған<ref name="zadmaad"/>.
-=== Құранның «Лаух әл-Махфуз»-дан түсірілуі ===
-Құран Лаух әл-Махфуздан [[Рамазан]] айындағы Қадір түнінде түсірілген. [[Аллаһ]] айтады:
-{{cquote|
-Шын мәнінде Біз оны Қадір түнінде түсірдік<ref>әл-Қадр сүресі, 1 аят</ref>
-| type = 3}}
-[[Ибн Касир]] өзінің тәпсірінде бұл аят туралы былай жазған:
-{{cquote|
-Ұлы Аллаһ Құранды [[Қадір түні]]нде түсіргенін хабарлады. Ол — қасиетті түн, ол туралы Аллаһ айтады: '''«Рамазан айында Құран түсірілді — ол адамдарға тура жол, тура жолдың дәлелдері мен айырушы (фурқан)»'''<ref>әл-Бақара, 185 аят</ref>. Ибн Аббас және басқа муфассирлер айтқан: «Аллаһ Құранды толығымен Лаух әл-Махфуздан жақын аспандағы Байт әл-Иззаға түсірілді. Содан кейін ол Пайғамбарға жағдайына қарай бөлек-бөлек болып 23 жыл бойы түсірілген».<ref>«Тафсир Ибн Касир» (4/685)</ref>
-| type = 2}}
-Хафиз [[әс-Сахауи]] айтады:
-{{cquote|Құранның түгелімен аспанға түсірілуі — адамдарға деген құрметті және оларды періштелердің алдында ұлықтауды білдіреді, бұл Аллаһтың адамдар туралы ойлайтынын, оларға Меірімді екенін білдіреді.| type = 2}}
-Қадір түнінің нақты қай күні екені белгісіз. [[Ибн Хаджар әл-Асқалани]] өзінің «Сахих әл-Бұхари» кітабының түсіндірмесінде бұл туралы қырықтан астам пікі келтіріп, ең дұрыс пікір бойынша Қадір түні Рамазан айының соңғы он күнінің тақ күндерінде әр жылы әр түрлі күндерде келетінін тұжырымдаған<ref>«Фатх әл-Бари» (4/338)</ref>.
-=== Құранның жиналуының қысқаша тарихы ===
-Қасиетті Құран [[Мұхаммед]] пайғамбарға {{сас}} 23 жыл бойы үзік-үзік болып түсірілген — бұл оның бірден түсірілген басқа қасиетті кітаптардан айырмашылығы боп табылады. Пайғамбарға {{сас}} аят түскен сайын, ол қасындағы хатшы [[сахабалар]]ға оларды оқитын болған. Олардың саны қырыққа дейін жетіп, тіпті пайғамбарлықтың ең ауыр кезеңінде де олар Пайғамбардың {{сас}} қасында жүріп, Құранды жазуды тоқтатпаған.
-[[Мекке]]дегі Құранды ең бірінші болып жаза бастаған адам Абдуллаһ ибн Сағд ибн Сарх болған. Ал [[Медине]]де ең бірінші жаза бастаған адам [[Убәй ибн Кағб]] болған. Құранды хатқа түсірушілердің ішінде [[Әбу Бәкір]], [[Омар ибн әл-Хаттаб]], [[Осман ибн Аффан]], [[Әли ибн Әбу Талиб]], [[әз-Зубайр ибн әл-Аууам]], Халид ибн Сағид ибн әл-Ас және т.б. болған<ref>«Фатх әл-Бари» (9/29)</ref>.
-Құран түсіп жатқан заманда оны [[құрма]] ағашының жапырақтарына, тастарға, теріге және т.б. материалдарға жазатын болған. Бұл жазбалар аяттардың түсуіне байланысты жасалатын болған. Сүрелер мен аяттар аралас түсетін болғасын, Мұхаммед пайғамбар {{сас}} сахабаларына қай аятты қай сүреге жазу керек екендігі туралф айтатын болған. Ибн Аббас Осман ибн Аффаннан жеткізген хадисте айтылған:
-{{cquote|Бірнеше сүре бірден түсіп, Аллаһтың елшісіне уахи келгенде, ол өзіне хатшыларының бірін шақырып айтатын еді: «Бұны мынандай да мынандай зат туралы айтылатын сүреге орналастырыңдар»<ref>Ахмад, Әбу Дәуд, әт-Тирмизи, ән-Нәсәи жеткізген. Ибн Хиббан мен әл-Хаким сахих деген. «Фатх әл-Бари» (9/29)</ref>| type = 2}}
-Жазуға түсірумен қатар Құранды сақтауда оны жаттап алған адамдар үкен роль атқарды. Құранды жатқа білетін, оны оқитын адамдарға уәде етілген сауап турасында көптеген аяттар мен хадистер келеді. Аллаһ айтады ([[әл-Анкәбут сүресі]], 49 аят):
-{{cquote|Бірақ ол — білім берілгендердің жүректеріндегі анық аяттар және тек қана залымдар ғана Біздің аяттарды жоққа шығарады| type = 3}}
-Сонымен Мұхаммед пайғамбар {{сас}} жыл сайын Құранды Жәбірейіл періштеге оқып, тексеретін болған. [[Әбу Һурайра]]дан жеткен хадисте Жәбірейілдің осы үшін жыл сайын бір рет, ал Пайғамбар {{сас}} қайтыс болатын жылы ек рет келіп тексергені айтылған<ref name="«Сахих әл-Бұхари»">«Сахих әл-Бұхари»</ref>. Фатимадан келген хадисте Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} сол жылы Құранды екі рет тексерілгенін айтып, өмірінің соңы жеткенін сезгені туралы айтылған<ref name="«Сахих әл-Бұхари»"/>.
-Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} тірі кезінде Құранның жазбалары бір қалыпқа бекітілмегенмен, сахабалар сүрелерді өздері хатқа түсіріп, арнайы тізімдер жасайтын болған. Бұндай тізімдер Абдуллаһ ибн Масғұдта, Убәй ибн Кағбта, [[Зәйд ибн Сабит]]та және т.б. сахабаларда болған. [[Абдуллаһ ибн Амр ибн әл-Ас]]тан келген хадисте айтылған:
-{{cquote|
-Құранды төрт адаман алыңдар: Абдуллаһ ибн Масғұдтан, Салимнан, [[Муаз ибн Жәбәл]]дан және Убәй ибн Кағбтан<ref name="«Сахих әл-Бұхари»"/>
-| type =2}}
-Бұл аталған есімдермен қатар Құранды жатқа білген және оның сақтаушысы ([[хафиз]]) болған адамдардың қатарына Әбу Бәкірді, Омар ибн әл-Хаттабты, Осман ибн Аффанды, Әбу Мұса әл-Ашғариды, Сағд ибн Әбу Уаққасты, Хузайфа ибн әл-Йаманды, Әбу Һурайраны, Амр ибн әл-Асты және т.б. сахабаларды атайды. Әйелдердің арасынан Құранды Айша, Хафса бинт Омар, Умм Сәләмә және т.б. жатқа білген. Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} кезіндегі көптігінің мысалы ретінде Маун құдығының қасындағы шайқасты атауға болады. Бұл шайқаста мушриктердің қолынан 70-тен аса Құранды тоығымен жатқа білетін сахаба қайтыс болған<ref>«Зад әл-Мағад» (3/221-222)</ref>.
-=== Әбу Бәкр нұсқасы ===
-[[File:Surat al-Fatiha inscribed upon the shoulder blade of a camel.jpg|thumb|right|100px|Түйенің сүйегіне жазылған [[әл-Фатиха сүресі]] ]]
-[[Әбу Бәкр]] әс-Сиддиқтың халифалығы кезінде мұсылмандар өзін пайғамбармын деп жариялаған Мусайлиманың жақтастарымен [[Халид ибн Уәлид]]тің басшылығымен «өлім бағының» қасында шайқасады. Әл-Йамаманың тұрғындарымен болған бұл шайқаста 700-ден астам сахаба мерт болады. Көптеген [[хафиз]]дердің өлімін көріп, Құранның жоғалуынан қорыққан [[Омар ибн әл-Хаттаб]] халифа Әбу Бәкрге Құранды толығымен жазып жинауға ұсыныс айтады. Онымен келіскен Әбу Бәкр Мұхаммед пайғамбардан {{сас}} Құранды жазып жүрген [[Зәйд ибн Сабит]]ке осы ұсынысты айтады. Зәйд ибн Сабиттің айтуы бойынша «оның ұсынысы бойынша Құран жинағаннан гөрі тауды орнынан қозғалту оңайырақ еді». Бұл істе жақсылық бар екеніне келіскен ол құрма ағашының жапырақтарына, тегіс тастарға және адамдардың жүрегіне сақталған Құранды жинай бастайды. Бұл парақтар бірінші Әбу Бәкрде, сосын Омарда, оның өлімінен кейін Хафса бинт Омарда сқатаулы болды<ref>«Сахих әл-Бұхари», «Сунан әт-Тирмизи»</ref>.
-[[Ибн Әбу Дәуд]] «әл-Масахиф» кітабында [[Әли ибн Әбу Талиб]]тың мынадай сөзін келтірген:
-{{cquote|
-Құранның нұсқаларын таратқан үшін ең үлкен сауапты Әбу Бәкр алады. Аллаһ Әбу Бәкрге рахым етсін! Ол Аллаһтың кітабын жинаған алғашқы адам болды<ref>«Фатх әл-Бари» (9/17)</ref>.
-|| type = 2}}
-Құранның Мұхаммед пайғамбардың {{сас}} кезінде-ақ жинала бастағаны туралы Құранның өзінде айтылған: '''«...Тазартылған парақтарды оқитын Аллаһтың елшісі»''' ([[әл-Бәйинә сүресі]], 2 аят). Қазы [[әл-Бақиллани]] айтады:
-{{cquote|Омар Пайғамбардың Құранды бір кітапқа жинамауы бұл істің тыйым салынғандыңын білдірмейтінін түсінді. Бұл ойдың дұрыстығын түсінген Әбу Бәкр да осыған келіседі. Қасиетті мәтіндер де, ақыл-парасат та бұған еш қайшы келген жоқ. Оған қоса бір кітаптың болмауы уахидың бір бөлігінің жоғалуына алып келуі мүмкін еді. Содан соң олардың ойымен Зәйд және басқа сахабалар келісті<ref>«Фатх әл-Бари» (9/18)</ref>
-| type = 2}}
-=== Осман нұсқасы  ===
-[[Мұхаммед]] пайғамбардың {{сас}} өлімінен кейін сахабалар өздері білген әдіске сәйкес жеті түрлі оқитын болған. Бірақ [[Ислам]] діні әлемге таралып, мұсылмандардың қоластына көптеген жаңа жерлер енгесін, сол сахабалар дінді қабылдағандарға Құранды өз әдісімен үйретіп, ол оқушы Құранның басқа әдіспен оқылуын естігенде жанжалдар пайда бола бастады. Мысалға [[Ирак]]тың мұсылмандары Құранды [[Абдуллаһ ибн Масғұд]]тың әдісімен, ал [[Шам]]ның тұрғындары [[Убәй ибн Кағб]]тың әдісімен оқыитын болған.
-[[Ислам күнтізбесі|Һижра жыл санағы бойынша]] 14 немесе 15 жылы халифа Османның әскерлері [[Армения]]ны бағындыруға аттанады. Халифаның әмірімен Ирақ пен Шамны әскерлері бір-бірімен қосылады. Ирақ әскерлерінің құрамындағы әл-Мадаинның әскерінің қолбасшысы болған [[Хузайфа ибн әл-Йаман]] осы жерде жиналған қолдың арасында Құранды оқу әдісінің кесірінен болған жанжалдың куәгері болады.
-Соғыстан қайтқан соң, Хузайфа өз үйіне кірместен халифа [[Осман ибн Аффан]]ға барып, болған жайтты айтады:
-{{cquote|
-Мен Арменияның шекарасында шайқастым. Шам өлкесінің тұрғындары Құранды Убәй ибн Кағб оқыған сияқты оқиды да, Ирақтың тұрғындары естімеген заттарды айтады. Ал Ирақтың тұрғындары Құранды Абдуллаһ ибн Масғуд оқыған сияқты оқиды да, Шамның тұрғындары естімеген заттарды айтады. Сосын олар бір-бірін күпірлікте айыптайды<ref>«Фатх әл-Бари» (9/23)</ref>.
-| type = 2}}
-Жанжалдардан қорыққан халифа Осман [[Зәйд ибн Сабит]]ке, [[Абдуллаһ ибн әз-Зубайр]]ға, Сағид ибн әл-Асқа, Абдуллаһ ибн әл-Харис ибн Һишамға Хафса бинт Омарда сақталған [[Әбу Бәкр]] кезінде жиналған Құран нұсқасын көшіріп, таратуға әмір етеді. Ол парақтарды көшіріп болғаннан кейін, Осман түпнұсқаны Хафсаға қайтарып, жиналған Құранды түрлі аудандарға жіберіп, оған сәйкес емес Құран нұсқаларын өртеп жіберуге бұйырады<ref>«Фатх әл-Бари» (9/15)</ref>.
-Османның бұл шешімі тек атақты да сыйлы сахабалармен болған келісімнен кейін іске асты. [[Әли ибн Әбу Талиб]] айтқан:
-{{cquote|
-Осман туралы тек жақсылық айтыңдар. [[Аллаһ]]пен ант етемін, ол Құран парақтарымен істеген ісін тек бізбен ақылдасқаннан кейін ғана іске асырды. Ол бізге айтты: «Бұл оқылу туралы не айтасыңдар? Маған сендердің кейбіреулерің өзінің оқуы басқа оқылулардан артық деп айтатыны туралы қауесет жетті. Бұл сөздер күпірлік болуға жақын». Біз айттық: «Сен не ұсынасың?». Ол айтты: «Мен адамдарға өзгешелік пен қарама-қайшылықтар болмауы үшін (Құранның) бір нұсқасын қабылдауын ұсынам». Біз айттық: «Сенің ұсынысың қандай жақсы!»<ref>«Фатх әл-бари» (9/24)</ref>
-| type = 2}}
-Ақыр соңында Зәйд ибн Сабиттың және басқа да сахабалардың атқарған үлкен еңбегінен кейін Құран бір қалыпқа келіп, оның жалғыз оқу әдісі болып [[құрайыш]]тардың диалекті танылады. Осман жинаған Құран нұсқаларының саны жөнінде әртүрлі пікірлер бар: олардың саны төрт, бес немесе жетеу болған деген пікірлер бар. Ибн Әбу Дәуд Әбу Хатим әс-Сиджистанидің мынадай сөзін жеткізген: «Құранның [[Мекке]], [[Шам]], [[Йемен]], [[Бахрейн]], [[Басра]] және [[Куфа]] үшін жазылған және [[Медине]] қаласында қалған жеті нұсқасы жазылды».
-Ал осы нұсқалардын басқа Құранның нұсқалары өртелуге немесе өшіруліге бұйырылды. [[Әли ибн Әбу Талиб]] айтқан: «Османның Құранның нұсқаларын жағу шешімі туралы жақсылықтан басқа ештеңе айтпаңдар!»<ref>«Фатх әл-Бари» (9/27)</ref>.
-=== Әбу Бәкр нұсқасының арғы тарихы ===
-Құранның бір нұсқасы бекітіліп, халифа Осман басқа барлық Құран нұсқаларын жоюға бұйырғанымен, Хафса бинт Омарда Әбу Бәкр кезінде жиналған Құран нұсқасы сақтаулы қалып қойды. Медине қаласының әмірі болып [[Маруан ибн әл-Хакам]] тағайындалғанда ол Хафсадан сол парақтарды өзіне беруін сұрайды, бірақ Хафса оған келісімін бермейді. Тек Хафсаның қайтыс болуынан кейін ғана [[Абдуллаһ ибн Омар]] сол нұсқаны Маруанға беріп, ол өз кезегінде оның жазуын сумен шайып, жойды (немесе басқа риуаятта: жағып жіберді)<ref>«Фатх әл-Бари» (9/26-27)</ref>.
-Маруан ибн әл-Хакам бұл ісінің себебін былай түсіндірген:
-{{cquote|
-Менің бұл ісімнің себебі, уақыт келе осы нұсқаның себебінен күманға түсетін адамдар шыға ма екен деп қорқамын<ref>Ibrahim Canan, «Kutub-i Sitte muhtasari», c. 4, s. 492</ref>
-| type = 2}}
-== Құранның ерекше қолжазбалары ==
-=== Көк Құран ===
-{{main|Көк Құран}}
-[[File:Folio Blue Quran Met 2004.88.jpg|thumb|right|Көк Құран, 30 сүре:28-32 аят. Метрополитен Өнер мұражайы, [[Нью Йорк]].]]
-{{Portal|Құран}}
-'''Көк Құран''' ({{lang-ar|المصحف الأزرق}}) — [[9 ғ.|IX ғасырдың]] аяғы [[10 ғ.|X ғасырдың]] басында [[араб каллиграфиясы]]ның [[куфа]]лық үлгісімен жазылған [[Тунис]]тік [[Құран]] нұсқасы. Оның ерекшелігі — ол көк түсті (индиго) [[пергамент]]ке алтынмен жазылған (''кризография''). Бұл Құран нұсқасы [[Ислам өнері]]нің ең танымал туындысы және тарихтағы ең ерекше, әрі бай қолжазба саналады<ref>[http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/2004.88 "Folio from the Blue Qur'an (Probably North Africa (Tunisia)) (2004.88)".] In Heilbrunn Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (қазан 2008; retrieved 1 ақпан 2012)</ref><ref>''[http://www.brooklynmuseum.org/opencollection/objects/153526/Folio_from_the_Blue_Quran Folio From the Blue Qur'an]'', [[Бруклин мұражайы]]</ref>. Бұл қолжазба [[Осман империясы]] кезінде бөлшектелініп, көп бөлігі Тунистің өнер және археология Ұлттық Институтының мұражайында сақталған<ref>''[http://www.akdn.org/museum/detail.asp?artifactid=1081 Bifolium from the Blue Qur'an]'', [[Аға Хан мұражайы]]</ref><ref>[http://collectionsonline.lacma.org/mwebcgi/mweb.exe?request=record;id=62218;type=101 Folio from the Blue Quran] [[LACMA]] коллекциясында</ref>. Бөлек фолианттары әлем мұражайларының мұрағатында бар. Олардың кей бөлігі Раққададағы Ислам өнерінің Ұлттық Мұражайында көрмеге қойылған.
-== Дереккөздер ==
-<references/>
-== Тағы қараңыз ==
-* [[Құран]]
-* [[Ислам тарихы]]
-* [[Қырааттар]]
-* [[Құран оқылуы]]
-[[Санат:Құран]]
-[[Санат:Ислам]]
-[[Санат:Құран тарихы]]

Құран тарихы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

02:08, 2020 ж. желтоқсанның 18 кезіндегі нұсқа

Навигация мәзірі

Іздеу