Сақалтай: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Жаңа бетте: Сақалтай - Gypaetus barbatus . Саны тұрақты болғанымен аз, сирек кездесетін түр. Қазақстандо Талас Ала-та... |
Жаңа бетте: '''Сақалтай''' (Gypaetus barbatus) — күндізгі жыртқыштар отрядының қаршығатәрізділер тұқымдасына жататын ... |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
'''Сақалтай''' (Gypaetus barbatus) — күндізгі жыртқыштар отрядының қаршығатәрізділер тұқымдасына жататын ірі құс. Кейде сақалтайды [[қозықұмай]] деп те атайды. [[Қазақстан]]да [[Жетісу]] ([[Жоңғар]]) [[Алатау]]ы мен [[Тянь-Шань]]да, [[Алтай]]да кездеседі. Теңіз деңгейінен 2000 — 4000 м биіктіктегі шың-құздарды мекендейді. Дене тұрқы 1 м-ден асады, қанатының ұзындығы 72 — 93 см, салмағы 5 — 7 кг. Басқа жыртқыштардан ерекшелігі — тұмсығының екі жағында танау тесіктерін жауып тұратын қыл тәрізді қауырсын — “сақалының” болуы. Шәулісі мен ұябасарын сырттай бір-бірінен ажырату қиын. Арқа тұсы қауырсындарының түсі ұзына бойы ақ теңбілдері бар қара-сұр, басы мен құрсақ жағындағы қауырсындарының түсі — ақсары не жирен. Сақалтайлар жеңіл, қалықтап ұшады. Сақалтай — отырықшы [[құс]], ұясын қуыстарға, үңгірлерге салады. [[Құс]]тардың шағылысуы қазан айында басталып, ақпан — наурызда ұяда 1 — 2 жұмыртқа пайда болады. Жұмыртқаларын аталығы мен аналығы 2 айға жуық кезектесіп басады, балапаны 3 айдан кейін қанаттанады. Қазіргі кезде сақалтайлардың [[Ақсу]] — [[Жабағылы]] қорығында 5, [[Алматы]] қорығында 3 жұбы тұрақты ұялайды. Сақалтай [[Қазақстан]]ның “Қызыл кітабына” енгізілген. |
|||
Сақалтай - Gypaetus barbatus |
|||
. Саны тұрақты болғанымен аз, сирек кездесетін түр. Қазақстандо Талас Ала-тауынан Жоңғар Алатауына дейінгі тау жоталарында таралған, ұясын таудың жартасты-құзды жерлеріне салады. Санының қанша екені белгісіз, дегенмен 100-ге жете бермес. Ақсу-Жабағылы және Алматы таулы қорықтарында 20 шақтысы қорғауға алынған. Олардың қорықтардан тысқары ұяларын тауып, оны қорғап, саяхатшылардың сақалтайдың ұясы бар шатқалдарға бармауын қадағалап, қолдан өсіруді жолға қою керек |
|||
<ref> Қазақ энциклопедиясы, 7 - том </ref> |
|||
[[Санат:Зоология]] |
|||
<ref> Красная книга Казахстана, 3 изд., А., 1996. </ref> |
|||
| ⚫ | |||
== Пайдаланылған әдебиеттер: == |
|||
<references/> |
|||
{{stub}} |
|||
{{wikify}} |
|||
| ⚫ | |||
12:19, 2011 ж. маусымның 23 кезіндегі нұсқа
Сақалтай (Gypaetus barbatus) — күндізгі жыртқыштар отрядының қаршығатәрізділер тұқымдасына жататын ірі құс. Кейде сақалтайды қозықұмай деп те атайды. Қазақстанда Жетісу (Жоңғар) Алатауы мен Тянь-Шаньда, Алтайда кездеседі. Теңіз деңгейінен 2000 — 4000 м биіктіктегі шың-құздарды мекендейді. Дене тұрқы 1 м-ден асады, қанатының ұзындығы 72 — 93 см, салмағы 5 — 7 кг. Басқа жыртқыштардан ерекшелігі — тұмсығының екі жағында танау тесіктерін жауып тұратын қыл тәрізді қауырсын — “сақалының” болуы. Шәулісі мен ұябасарын сырттай бір-бірінен ажырату қиын. Арқа тұсы қауырсындарының түсі ұзына бойы ақ теңбілдері бар қара-сұр, басы мен құрсақ жағындағы қауырсындарының түсі — ақсары не жирен. Сақалтайлар жеңіл, қалықтап ұшады. Сақалтай — отырықшы құс, ұясын қуыстарға, үңгірлерге салады. Құстардың шағылысуы қазан айында басталып, ақпан — наурызда ұяда 1 — 2 жұмыртқа пайда болады. Жұмыртқаларын аталығы мен аналығы 2 айға жуық кезектесіп басады, балапаны 3 айдан кейін қанаттанады. Қазіргі кезде сақалтайлардың Ақсу — Жабағылы қорығында 5, Алматы қорығында 3 жұбы тұрақты ұялайды. Сақалтай Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.
Пайдаланылған әдебиеттер:
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |