Мирсаид Хайдарғалиұлы Сұлтанғалиев: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Жаңа бетте: {{тұлға}} '''Мірсейіт Хайдарғалиұлы Сұлтанғалиев''' ({{lang-tt|Мирсәет Хәйдәргали улы Солтангалиев}}; 13 шілде 1892 — 28 қаңтар 1940) — мұсылман саяси қайраткер, Ресей азамат соғысының қатысушысы, РСДЖП(б) мүшесі, КСРО-дағы са... |
(Айырмашылық жоқ)
|
12:49, 2021 ж. шілденің 6 кезіндегі нұсқа
| {{{Есімі}}} | |
| Туған күні |
Lua error Module:Wikidata ішіндегі 39 жолында: attempt to concatenate field '?' (a nil value). |
|---|---|
| Қайтыс болған күні |
Lua error Module:Wikidata ішіндегі 39 жолында: attempt to concatenate field '?' (a nil value). |
Мірсейіт Хайдарғалиұлы Сұлтанғалиев (тат. Мирсәет Хәйдәргали улы Солтангалиев; 13 шілде 1892 — 28 қаңтар 1940) — мұсылман саяси қайраткер, Ресей азамат соғысының қатысушысы, РСДЖП(б) мүшесі, КСРО-дағы саяси қуғын-сүргіннің құрбаны.
Өмірбаяны
Мірсейіт Сұлтанғалиев 1892 жылдың 13 шілдесінде дүниеге келді. Ұлты татар. 1907—1911 жылдары Қазандағы татар мұғалімдер мектебінде оқиды. Оқудан соң Стәрлітамақ уезіндегі Атжетер және Ескі Шәріп ауылдарында мұғалім болып жұмыс істейді, кітапханашы болады, татар мерзімді баспаларында мақалалар жариялайды. Студенттердің «Ислах» революцияшыл қозғалысының белсенді мүшесі. 1913 жылдан бастап Бакудағы қыздар гимназиясында мұғалім. 1917 жылғы Ақпан төңкерісінен кейін Петерборға жол тартады.
1917 жылдың мамыр айында Мәскеудегі Бүкілресейлік мұсылмандардың съезі мен ол сайлаған Бүкілресейлік мұсылман Кеңесінің жұмысына белсенді түрде қатысады. Шілде айында Қазанға қайтып оралады, Молланұр Уахитовпен бірге Петерборда Мұсылман социалистік комитетінің негізін қалап, атқарушы комитеттің хатшысы атанады. 1917 жылдың қарашасынан бастап РСДЖП(б) мүшесі. Ұлттар істері бойынша Халық комиссариатының (Наркомнац) мұсылман бөлімі басшылығының мүшесі, оның хатшысы — Мұстафа Субхи.
Мірсейіт Сұлтанғалиев Ресей мұсылман коммунистік партиясының негізін қалаушы. 1918 жылдың мамырында жаспарланған Татар-Башқұрт Кеңес Республикасының Құрылтайына дайындық жүргізеді. 1918—1920 жылдары РСФКР Әскери істер бойынша Халық комиссариатының жанындағы Орталық мұсылман әскери коллегиясының төрағасы. 1919—1921 жылдары РКП(б) Орталық комитетінің жанындағы Шығыс халықтары коммунистік ұйымдарының Орталық бюросының төрағасы. 1920—1923 жылдары Ұлттар істері бойынша Халық комиссариаты Коллегиясының мүшесі.
Сұлтанғалиевтің ой-пікірлері Иосиф Сталинге ұнамады. 1923 жылы Ленин науқасқа шалдыққаннан кезде Мірсейіт Сұлтанғалиевты партия қатарынан шығарылып, қамауға алынды. «Сұлтанғалиевшылар» деп жала жабылған оның көптеген ізбасарлары да осындай жағдайға тап болады. Мірсейіттің қаламынан шыққан еңбектерінің көп бөлігі жойылды.
1924 жылы бостандыққа шығарылып, бірақ 1928 жылы «контрреволюциялық ұйым» құрды деген айып тағылып, қайтадан ақамауға алынады. «Ұлтшыл ауытқушылық» үшін ату жазасына кесіледі. Кейінірек жазасы жұмсартылып, 10 жыл лагерлерге ауыстырылады. 1934 жылы қайтадан бостандыққа шығып, Саратов қаласында өмір сүреді. 1937 жылы соңғы рет қамауға алынып, 1940 жыллдың 28 қаңтарында Мәскеуде ату жазасына кесіледі.