Сырымбет батыр: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Тег: Reverted Mobile edit Mobile web edit
ш Забелин Анатолиевич (т) өңдемелерінен Салиха соңғы нұсқасына қайтарды
Тег: Rollback
15-жол: 15-жол:
}}
}}
{{мағына|Сырымбет}}
{{мағына|Сырымбет}}
'''Сырымбет батыр''' (туған-өлген жылы белгісіз) – би, батыр. [[Найман]] ішіндегі [[Матай (ру бірлестігі)|Матай]] руынан шыққан , ХVІІІ ғасырда қан майдан, жаугершілікте көзге түскен батырлардың бірі. Жоңғарлармен шайқаста [[Абылай хан|Абылай]], [[Баян батыр|Баян]], [[Малайсары батыр|Малайсары]] батырлармен бірге көптеген жанкешті ерліктер көрсеткен. <br />
'''Сырымбет батыр''' (туған-өлген жылы белгісіз) – би, батыр. [[Арғын]] ішіндегі [[Бәсентиін|бәсентиін]] руынан шыққан, ХVІІІ ғасырда қан майдан, жаугершілікте көзге түскен батырлардың бірі. Жоңғарлармен шайқаста [[Абылай хан|Абылай]], [[Баян батыр|Баян]], [[Малайсары батыр|Малайсары]] батырлармен бірге көптеген жанкешті ерліктер көрсеткен. <br />
[[Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы|Мәшһүр Жүсіп]] жазбалары бойынша, Сырымбет батыр
[[Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы|Мәшһүр Жүсіп]] жазбалары бойынша, Сырымбет батыр Бәсентиіннің Сәмек атасынан шыққан (Бәсентиін → Ақмайдан → Көкшекөз → Бәйімбет → Жолымбет → Маңдай → Сәмек).
[[Матай (ру бірлестігі)|Матай]]дың Қаптағай батыр аталығынан шыққан,батыр [[Алтай Сырымбет]] батырдың әкесі


== Тарихи дерек ==
== Тарихи дерек ==
25-жол: 24-жол:
...Көп қалмақтың жылқысы,<br />
...Көп қалмақтың жылқысы,<br />
Тұрымтайдай құнысты <br />
Тұрымтайдай құнысты <br />
Матай Сырымбет,<br />
Бәсетиін Сырымбет,<br />
Оны да мен ер көрдім <br />
Оны да мен ер көрдім <br />
Оқ жіберіп ұрысты...<br />
Оқ жіберіп ұрысты...<br />


[[Мағжан Жұмабай]] өзінің «Батыр Баян» поэмасында жырға қосқан Сырымбет (1756-1757 жж.), Қытай мен қазақтың соғыстарында Абылайдың жанында серік болған Матай – Сырымбет батыр:<br />
[[Мағжан Жұмабай]] өзінің «Батыр Баян» поэмасында жырға қосқан Сырымбет (1756-1757 жж.), Қытай мен қазақтың соғыстарында Абылайдың жанында серік болған бәсентиін – Сырымбет батыр:<br />


...Жиылды өңшен ноян, ығай-сығай,<br />
...Жиылды өңшен ноян, ығай-сығай,<br />
48-жол: 47-жол:
Жолдасы Абылайдың батыр Жәпек.<br />
Жолдасы Абылайдың батыр Жәпек.<br />
Майданда от шашқандай оқ шашатын,<br />
Майданда от шашқандай оқ шашатын,<br />
Сырттанны Матай ер Сырымбет-<br />
Сырттанны Бәсентиін ер Сырымбет-<br />
Осындай өңшен көкжал жиылыста,<br />
Осындай өңшен көкжал жиылыста,<br />
Күңіреңіп жолбарыстай – «жау қайда?» — депті. (4, б.168-169)<br />
Күңіреңіп жолбарыстай – «жау қайда?» — депті. (4, б.168-169)<br />

18:32, 2021 ж. шілденің 26 кезіндегі нұсқа

Сырымбет
Сырымбет
Туған күні

XVII ғасыр

Қайтыс болған күні

XVIII ғ

Қайтыс болған жері

Қазіргі Алматы облысы

Мемлекет

Қазақ хандығы

Қызмет еткен жылдары

XVIII

Атағы

Батыр

 Басқа мағыналар үшін Сырымбет деген бетті қараңыз.

Сырымбет батыр (туған-өлген жылы белгісіз) – би, батыр. Арғын ішіндегі бәсентиін руынан шыққан, ХVІІІ ғасырда қан майдан, жаугершілікте көзге түскен батырлардың бірі. Жоңғарлармен шайқаста Абылай, Баян, Малайсары батырлармен бірге көптеген жанкешті ерліктер көрсеткен.
Мәшһүр Жүсіп жазбалары бойынша, Сырымбет батыр Бәсентиіннің Сәмек атасынан шыққан (Бәсентиін → Ақмайдан → Көкшекөз → Бәйімбет → Жолымбет → Маңдай → Сәмек).

Тарихи дерек

Тарихи деректерде оның атын алғаш рет Ш.Уәлиханов «Исторические предания о батырах XVIII века» атты еңбегінде жазған. Ол Сырымбеттің ерлігі туралы мәліметті Тәтіқара ақынның жырларынан алғанын айтады.
Тәтіқара ақынның бізге жеткен төрт толғауының бірінде Сырымбеттің аты аталады:

...Көп қалмақтың жылқысы,
Тұрымтайдай құнысты
Бәсетиін Сырымбет,
Оны да мен ер көрдім
Оқ жіберіп ұрысты...

Мағжан Жұмабай өзінің «Батыр Баян» поэмасында жырға қосқан Сырымбет (1756-1757 жж.), Қытай мен қазақтың соғыстарында Абылайдың жанында серік болған бәсентиін – Сырымбет батыр:

...Жиылды өңшен ноян, ығай-сығай,
Байжігіт, Тасболат пен би Толыбай,
Ту баста Абылайды хан көтерген
Қамқоры Қарауылдың шешен Қанай.
Ашуы жауған қардай, шөккен нардай
Қарт қыран қанжығалы қарт Бөгенбай.
Бөкеннің жас жолбарыс жеткіншегі
Аузынан жалын шашқан жас Жанатай.
Найзасын нажағайдай ойнататын
Жас барыс бәсентиін Сары Малай.
Балталы, екпінді оттан Оразымбет,
Сіргелі, шапшан оқтан ер Елшібек.
Өзіне тірі жанды тең көрмейтін
Тәкаппар Қошқарұлы ер Жәнібек.
Қалданға ханмен бірге тұтқын болған,
Жолдасы Абылайдың батыр Жәпек.
Майданда от шашқандай оқ шашатын,
Сырттанны Бәсентиін ер Сырымбет-
Осындай өңшен көкжал жиылыста,
Күңіреңіп жолбарыстай – «жау қайда?» — депті. (4, б.168-169)

Сырымбет батыр ұрпақтары қазіргі Павлодар облысы Май ауданында (Кеңес мен Ямышево ауылдары аралығы) тұрады.[1]

Дереккөздер

  1. А 31 Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет. ISBN 9965-893-73-Х