Александр Грэхэм Белл: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
Тег: Reverted 2017 қайнарын өңдеу
2-жол: 2-жол:
|Есімі=Александр Грейам Белл
|Есімі=Александр Грейам Белл
|Шынайы есімі=ағылш. Alexander Graham Bell
|Шынайы есімі=ағылш. Alexander Graham Bell
|Суреті=File:Alexander Graham Bell.jpg
|Суреті = File:Alexander Graham Bell.jpg
|Сурет тақырыбы=Александр Белл 1904 жыл
|Сурет тақырыбы=Александр Белл 1904 жыл
|Туған күні= 03.03.1847
|Туған күні= 03.03.1847

12:16, 2021 ж. шілденің 29 кезіндегі нұсқа

Александр Грейам Белл
ағылш. Alexander Graham Bell
Сурет:File:Alexander Graham Bell.jpg
Александр Белл 1904 жыл
Туған күні

3 наурыз 1847 (1847-03-03)

Туған жері

Эдинбург

Қайтыс болған күні

2 тамыз 1922 (1922-08-02) (75 жас)

Азаматтығы

АҚШ, Ұлыбритания

Ғылыми аясы

Логопедия, Телефония

Жұмыс орны

Смитсонов институты

Ғылыми дәрежесі

ғылым докторы

Альма-матер

Эдинбург университеті

Қолтаңбасы

Қолтаңбасы

Александр Грейам Белл (ағылш. Alexander Graham Bell; 3 наурыз 1847, Эдинбург, Шотландия — 2 тамыз 1922, Баддек, Жаңа Шотландия провинциясы, Канада) — тегі шотландық америка және канада ғалымы, өнертапқыш, ғалым, алғаш рет қолданыстағы телефонды жасап оны патенттеген инженер, сондай-ақ АҚШ-тағы телекоммуникациялық саланың өркендеуіне үлес қосқан American Telephone and Telegraph Company (AT&T) компаниясының негізін қалаушы. Беллдің әкесінің, ағасының сахналық сөйлеу жұмыстарымен айналысқандығы, сондай-ақ анасы мен әйелінің саңырау болуы Беллдің өміріне үлкен әсерін тигізді.[1]

Өмірбаяны

Отбасы

Александр Белл Шотландияның Эдинбург қаласында 1847 жылдың 3 наурызында туылған. Александр логопедтер отбасынан және сөзге шешен ұстаздар отбасынан шыққан[2]. Атасы , Александр Белл театрда актер болып еңбек еткен, ал кейде суфлер болған. Ол кәсіби түрде дыбысталу мәселесімен айналысқан, 1836 жылы «Кекештену және сөйлеудегі бұзылыстар» («Stammering and Other Impediments of Speech» ) және кейбір газеттер оны Қызыл тілді Профессор («Professor of Elocutio») деп атай бастаған.[3]

Алекса́ндр Гре́йам Белл (ағылш. Alexander Graham Bell; 3 наурыз 1847, Эдинбург, Шотландия — 2 тамыз 1922, Баддек, Жаңа Шотландия провинциясы, Канада) — тегі шотландық америкалық және канада ғалымы, АҚШ-тағы телекоммуникациялық саланың ары қарайғы дамуын айқындаған American Telephone and Telegraph Company (AT&T) компаниясының негізін қалаушы.

Оның әкесі Мелвилл Белл 1849 жылы "Сөйлеу және шешендік принциптерін жаңаша түсіндіру" кітабын шығарды (a new Elucidation Of the Principles Of Speech And Elocution). Бұл кітапта ол "әр түрлі дыбыстарды білдірудің барлық мүмкін жолдарын білдіретін ғылыми алфавит" құру керек деген ойды білдірді. 1860 жылы ол үлкен жетістікке жеткен "шешендік Стандарт" (the Standard Elocutionist) кітабын шығарды. XIX ғасырдың аяғында Ұлыбританияның өзінде 168 баспа осы кітапты шығарған , ал АҚШ-та осы кітаптың 250 мыңнан астам данасы сатылды. [4]Мелвилл бірнеше жылдар бойы адам сөйлеуінің барлық мүмкін дыбыстарын жинады, оларды көбейту тәсілдерін мұқият жазды және оның барлық еңбектері 1867 жылы басылған "Көрнекі тіл" (Visible Speech: The Science Of Universal Alphabetics) кітабында жинақталған [5].

1843 жылы Мелвилл Белл өзінің болашақ әйелі Элиза Грейс Симондспен (Элиза Грейс Симондс), тапсырыс бойынша сурет салған кеме хирургының қызымен кездесті. Ол болашақ жұбайынан 10 жас үлкен еді, және ол қатты есту қабілетіне ие болды, сондықтан ол үнемі арнайы есту түтігін қолдануға мәжбүр болды. 1844 жылдың 19 шілдесінде олар үйленді [6].

Некеден үш ұл дүниеге келді: 1845 жылы олардың ұлы Мелвилл Джеймс (Mellville James), 1847 жылы Александр Белл (Alexander Graham), 1848 жылы үшінші ұлы Эдвард (Edward Charles) дүниеге келді.

Балалық және жасөспірім кезеңі

Барлық үш ағайынды алғашында үйде оқыды, бірақ 10 жасқа толысымен олар мистер Макларен (Maclaren’s Hamilton Place Academy) жеке мектебіне жіберілді. 11 жаста олар оқуын жалғастырды, әкесі өз ұлдарын Шотландияның ең үздік мектебі - Эдинбург Патшайымы Жоғарғы мектебіне (Edinburgh’s Royal High School) жіберді. Осы мектепте антикалық тілдерден сабақ жақсы өткендіктен "Солтүстік Афина" деп атаған, алайда Александр Белл бұл мектепте аса қатты табысты бола қойған жоқ. Үлкен ағасы 1858 жылы өлеңдерді мәнерлеп оқығаны үшін бірінші сыйлығын алды, 1860 жылы тағы да бір сыйлық алды, ал 1862 жылы ол француз тіліндегі табысы үшін сыйлықты иеленді. Ал Александр Белл мектепте аса қатты көзге түсе қойған жоқ.

Александр Беллдің музыкаға икемі байқалды, сондықтан оны пинаист Аугусто Бенуа Бертиниге (Auguste Benoit Bertini) оқуға жіберді. Мектеп жылдары ол басқа Эдинбург мектебіндегілердей аса қатты қызығушылықсыз крикет ойнады.

Александр Белл әрдайым қызыққұмар әрі қызықшыл болды , сонау жасөспірім кезінде "Балалар Арасындағы Ғылымды Дамыту Қоғамын" құрды. Бұл қоғамда барлық оқушылар "профессор" деп аталды және ғылыми баяндамаларымен шықты. Бір күні осы қоғам шошқаның тұтас етін соймақшы болады. Александ Белл тіліп кесе бастайды, бір кезде тұтас еттен газ жануарлардың өкірген дыбысына ұқсас қорқынышты дыбысы бар газ шығара бастайды. Соңында "профессорлар" қорқынышпен қашып тарқасады.

Ағасы Эдинбург Жоғарғы Мектебінің алты жылдық курсын аяқтады, ал Александр ол жерде 4 жыл ғана оқыды. 15 жасында әкесі Аександрды Лондонға атасынан шешендік өнерді үйретуге жіберді.[7]

Ұлы Британиядағы мұғалімдік мансабы

Александр Белл әкесіне оның тәжірибелерін жасауға көмектесті, өзі де шешендік өнерден ұстаз болып жұмыс жасай бастады. 1863 жылы ол Weston House жергілікті жеке мектепке мұғалім болу үшін Шотландияның солтүстік жағалауындағы шағын Элгин (Elgin) қаласына келді. Ол жерде ол жылына 10 фунтқа музыка мен шешендік өнер оқытушысы болып жұмыс істей бастады. Сол кезде Александр Беллдің жасы 16-ға енді толған еді, ал кейбір шәкірттерінің жасы одан үлкен де болатын.[8]

1864 жылы Александр Белл Эдинбург Университетінде оқи бастады. Келесі жылы ол Weston House-ға қайта сабақ беруге оралды. Отбасында ауыр жағдай болды: 1865 жылы оның атасы қайтыс болды. Мелвилл Белл оның ісін жалғастыру үшін Лондонға аттанды. Мелвиллге өз ұлын ісін жалғастыру үшін көп үгіттеуге тура келді. Александр Белл бір мезетте сабақ беруге және Эдинбург Университетіндегі барлық емтихандарын тапсыра алатынына сенді. Мелвилл оқу мен сабақ беруді бірге алып жүре алмайды, Лондон Университетінде оқығаны жөн деп санады.

1866 жылы Мелвилл өз ұлын Bath қаласында мұғалімдік жұмыс орнын Сомерсетшир колледжіне (Somersetshire College) жұмысқа орналастырды. Бұл мекеме колледж деп аталғанымен, жеке мектеп болатын, онда джентельмендер ұрпақтарын даярлаған еді.

Оның бөлмесінде электр батареялары, магниттер мен әртүрлі реактивтері бар түтіктер жиі байқалатын. Терезесінен сымдар шығып тұратын, Александр достарымен Чарльз Уитстон телеграфымен сөйлескенді ұнататын. Александрдың Бэф-те болуы 1866-1867 оқу жылында жалғасты, бірақ ол 1867 жылы көктемде туберкулезден қайтыс болған інісінің қайтыс болуына байланысты оқуы тоқтап қалды.

1867 жазында Александр Белл әкесіне  ғылыми және педагогикалық сабақтарына көмектесу үшін Лондонға көшті. Онда ол Оксфордтың ағылшын сөздігінің (Oxford English Dictionary) болашақ авторы Мюррей мырзамен (Муррей) кездесті.

1868 жылы Александр Белл оқуға түсу емтихандарын тапсырып, Лондон университетіне қабылданды. Дәл осы жылы ол алғаш рет саңырау балаларды оқытып сурдопедагог атанды. Мелвиллге Оңтүстік Кенсингтондағы (South Kensington) саңырау балаларға арналған жеке мектепке оның "Көрнекі сөйлеу" жүйесін қолдануға Сьюзан Халл (Susanna E. Hull) ұсынысын білдірді. Мелвилл осы тапсырманы орындау үшін Александрды сонда жіберді, ақырында сурдопедагогика оның өміріндегі басты істің біріне айналды.

1870 жылы Алексанрдың ағасы Мелвилл туберкулезден ауырып қайтыс болады. Александрдың да денсаулығы нашарлай бастайды. Осы жағдайды көріп әкесі Мелвилл кіші ұлын жоғалтып алудан қорықты, сондықтан ол барлығын тастап баласымен бірге Канадаға көшті.

АҚШ-тағы оқытушылық мансабы

1870 жылы 21 шілдесінде Беллдің отбасы кемеге отырып Жаңа Дүниеге аттанды. Александр Белл бұл туралы өзінің достары мен туыстарына әңгімелегенде "Канадаға өлу үшін кеттім" деп айтатын.

Беллдің жанұясы Онтарио. Брэнтфордқа аялдады. Ол жерде шешендік өнер мұғаліміне қатысты бос жұмыс орыны болмады, сондықтан Мелвилл мен Александр ұзақ уақытқа жұмыссыз қалды. Александр үйден бірнеше миль қашықтықта үндістердің әртүрлі тайпаларын тапты (Mohawk, Tuscarora, Oneida, Onondaga, Cayuga and Seneca). Осы тайпалардың үндістері Александр Беллдің сөздік және дыбыстық қорын байытып, оның зерттеуіне кең мәлімет берді. Александ Беллдің жеке биографы Шарлотта Грей Могавк тайпасының басшысы Беллді соғыс биіне үйреткені жайлы да айтқан. Осы биді Александр Белл өз жеңіске жеткен сәттерінде билеген деседі, ал айналасындағылар таң қалған көрінеді.

Мелвилл Белл өзіне және баласы Александрға сүйікті істерін табуға талпынды, бірақ бұл оңай емес еді. Аймақтағы барлық оқу орындарына өтініш жазды, 1871 жылдың наурызында Бостон мектебінен саңырауларға арналған мұғалім жұмыс орны бар екендігі туралы жауап келді. [9]

Саңыраулар мектебінің оқушылары мен мұғалімдері (1883, Вашингтон, Колумбия округі)

"Көрнекі сөйлеу" жүйесі өз жемісін бере бастады, 1871 жылдың қарашасында бостон газеттері Александр Беллдің сурдопедагогикадағы табыстары жайлы жаза бастады. 1872 жылы ол Бостон Университетінің Шешендік Мектебінде "дыбыстық физиология мен қызыл тіл" профессоры атанды (professor of Vocal Physiology and Elocution, Oratory School), бұл 26 жастағы университет дипломы жоқ жас жігіт үшін үлкен дәреже еді. Оның табыстары Нортгэмптондағы Саңырауларға арналған Кларк мектебінің (Clarke School for the Deaf, Northampton, Massachusetts) президенті мистер Гардинер Хаббард (Gardiner Greene Hubbard) көзіне түсті.

"Көрнекі сөйлеу" жүйесі Массачусетс Медициналық Қоғамының (Massachusetts Medical Society) жиынында қошеметке ие болды, ал 1874 жылы Александр Белл өзі жеке 60 делегат жиналған "Көрнекі сөйлеу"-дің оқытушылар конвенциясын жасады.

Гардинер Хаббардтың қызы Мэйбел Хаббард (Mabel Gardiner Hubbard) ең үздік оқытушылардан оқыды, тіпті оған Ескі әлемнің үздік оқытушылары Еуропада дәріс берген. Ол өзінің құлағының мүкістігін жасыра білді және бірнеше тілде сөйлесуді үйренді (көзбен көре отырып). Бірақ сонда да оның сөз сөйлеуімен жұмыс істеу керек еді, сондықтан Гардинер Хаббард Александр Беллді Мэйбелге "Көрнекі сөйлеу" жүйесі бойынша сабақ беруін сұрады. Мэйбел 15 жасында Александрдан сабақ ала бастады. Бірақ Мэйбел өзінің күнделігінде алғашқы кездесуде Александр оған мүлде ұнамағанын мойындап жазды. Ал Александр Белл екеуі оқуға кіріскен кезде мұндай жылдам қағып алатын, ынталы оқушыны кездестірмегенін айтты.

Мультиплексті телеграфпен жұмыс

1860 жылдарда-ақ Хаббард Конгрессте телеграф корпорациясының құрылғысының жобасын өткізуге тырысты. Бұл жоба АҚШ-тағы телеграф хабарламаларын жеңілдетуге әрі арзандатуға мұмкіндік беретін еді. Хаббард Вестерн Юнион (Western Union) телеграф компаниясының монополиясы телеграфияның дамуын тежейді, оның телеграммалары Ұлы Британияның 1868 жылы ұлттандырған (мемлекет мүлкіне айналдырған) телеграфынан қымбат деп сендірді.[10]

АҚШ үкіметінің пікірінше, "Америка Пошта Телеграф Компаниясын" (United States Postal Telegraph Company) құру керек болған, бұл компания пошта трактілерінде телеграф желісін құрып оны Вестерн Юнионның телеграмына қарағанда екі есе арзан жіберуге болатын еді. Хаббард жаңа технологиялар бұл үрдісті жеңілдетеді және бұл компанияны күш қуаты мол Гардинер Хаббард сияқты адам басқара алады деп сендірді.

Вестерн Юнионның президенті мистер Уильям Ортон (William Orton) бұл жобаны мемлекеттің жеке кәсіпкерліктің еркіндігін бұзатын экономикалық өміріне дөрекі түрде қол сұғу деп атады. Ол мультиплексті телеграф саласындағы ғылыми жұмыстар туралы естіген болатын. Бұл мультиплексті телеграфтың көмегімен бір мезетте бір сым арқылы бірнеше телеграф хабарламаларын жіберуге болатын еді. Гардинер Хаббард егер өзінде осындай құрылғы болса , онда ол өзінің жаңа компаниясына инвесторлар тарта алатынына сенімді еді. Аңыз бойынша, оған қызының мұғалімі Александ Белл қонаққа шай ішуге келеді. Александр Белл тамаша пианист еді, келген қонақтарды пианино тартып көңілін көтереді. Содан кейін ол қонақтарға акустикалық резонанспен трюк көрсетеді. Ол пианиноның корпусының ішінде әртүрлі ноталарды шырқады, ал оның жауабына әртүрлі ішектерден дыбыс шықты. Бұл трюк "Александр Беллдің тарихы" фильмінде көрсетілген (The Story of Alexander Graham Bell (1939)).

Гардинер Хаббард осындай тәсілмен телеграф хабарламаларын жіберуге болады ма деп сұрағанда Александр Белл әртүрлі ноталарды бір ауа кеңістігінде жіберуге болады, сол сияқты әртүрлі хабарламаларды да бір сыммен, өткізгішпен жіберуге болады деп жауап берді. Осыдан кейін Александр Белл мультиплексті телеграфпен айналыса бастады.   

Дереккөздер

  1. Bruce, Robert V. (1990). Bell: Alexander Bell and the Conquest of Solitude. Ithaca, New York: Cornell University Press. p. 419. ISBN 978-0-8014-9691-2.
  2. https://www.wdl.org/ru/item/11375/
  3. https://telhistory.ru/telephone_history/inostrannye-izobretateli/aleksandr-greyam-bell/
  4. https://archive.org/details/bellalexandergra0000bruc
  5. Gray, Charlotte. Reluctant genius. Alexander Graham Bell and the passion for invention. — New York: Arcade Publishing, 2011. — ISBN 978-1-61145-060-6.
  6. Bruce, Robert V. Alexander Graham Bell and the Conquest of Solitude. — Boston Toronto: Little, Brown and Company, 1973. — С. 15. — 564 б. — ISBN 0-316-11251-8.
  7. Bruce, Robert V. Alexander Graham Bell and the Conquest of Solitude. — Boston Toronto: Little, Brown and Company, 1973. — С. 31. — 564 бет — ISBN 0-316-11251-8.
  8. Bruce, Robert V. Alexander Graham Bell and the Conquest of Solitude. — Boston Toronto: Little, Brown and Company, 1973. — С. 37. — 564 бет — ISBN 0-316-11251-8.
  9. Bruce, Robert V. Alexander Graham Bell and the Conquest of Solitude. — Boston Toronto: Little, Brown and Company, 1973. — С. 74. — 564 с. — ISBN 0-316-11251-8.
  10. Bruce, Robert V. Alexander Graham Bell and the Conquest of Solitude. — Boston Toronto: Little, Brown and Company, 1973. — С. 126. — 564 бет — ISBN 0-316-11251-8.