Арпа: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
18-жол: | 18-жол: | ||
[[Санат:Қазақстан табиғаты]] |
[[Санат:Қазақстан табиғаты]] |
||
[[Санат:Биология]] |
[[Санат:Биология]] |
||
[[av:Гьохъ]] |
|||
[[az:Arpa (bitki)]] |
|||
[[be:Ячмень]] |
|||
[[be-x-old:Ячмень]] |
|||
[[ca:Hordeum]] |
|||
[[cs:Ječmen]] |
|||
[[cy:Hordeum]] |
|||
[[da:Byg]] |
|||
[[de:Gerste (Gattung)]] |
|||
[[es:Hordeum]] |
|||
[[en:Hordeum]] |
|||
[[eo:Hordeum]] |
|||
[[fr:Hordeum]] |
|||
[[hsb:Ječmjeń]] |
|||
[[os:Хъæбæрхор]] |
|||
[[it:Hordeum]] |
|||
[[he:שעורה (סוג)]] |
|||
[[ka:ქერი]] |
|||
[[koi:Ид]] |
|||
[[kv:Ид]] |
|||
[[ku:Ceh]] |
|||
[[lbe:Хъа]] |
|||
[[lt:Miežis]] |
|||
[[ja:オオムギ属]] |
|||
[[ce:Мукх]] |
|||
[[no:Byggslekten]] |
|||
[[nn:Byggslekta]] |
|||
[[mrj:Шож]] |
|||
[[pl:Jęczmień]] |
|||
[[pt:Hordeum]] |
|||
[[ru:Ячмень]] |
|||
[[sk:Jačmeň]] |
|||
[[tr:Arpa]] |
|||
[[udm:Йыды]] |
|||
[[yi:גערשטן]] |
11:22, 2011 ж. шілденің 6 кезіндегі нұсқа
Арпа(Hordeum) – астық тұқымдасына жататын бір және көп жылдық дақыл. Шыққан жері – Иран, Түркия, Армения. Адамдар неолит дәуірінде-ақ (б.з.б. 12 – 10 мың жыл) қолдан өсіре бастаған. Арпаның тамыр жүйесі шашақты. Сабағы – қуыс, биіктігі 30 – 135 см, жапырағы таспа пішіндес. Жемісі – дәнек. Арпа морфологиялық, биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес дақылдық Арпа, эфиоптық Арпа және аласа бойлы Арпа деп аталатын 3 түрге бөлінеді. Арпа дәнінде 45 – 67% крахмал, 7 – 26% белок, 7 – 11% пентозан, 1,7 – 2% сахароза, 3,5 – 7,0% клетчатка, 2 – 3% май, 2 – 3% күл болады. Қазақстанда дақылдық Арпаның дәні қос қатарлы және көп қатарлы екі түрі өсіріледі. Дәні қос қатарлы Арпаның дәні масағының ортасында ғана болады. Ол [сыра]] қайнатуға пайдаланылады. Дәні көп қатарлы Арпа спирт өндірісінде (6 қырлысы), азық-түлік және мал жемі (4 қырлысы) түрінде пайдаланылады. Арпаның бұлардан басқа жаздық және күздік түрі бар. Жаздық Арпа Қазақстанның барлық облыстарында егіледі. күздік Арпа Қазақстанның оңтүстігі, оңтүстігі-шығыс аудандарында өсіріледі. Жаздық бидай мен сұлыға қарағанда оның түсімі жоғары әрі 10 – 15 күн ерте піседі. Арпаның Қазақстанда «Нутанс-970», «Бәйшешек», «Сәуле», «Қарағанды-4», «Күздік», «Оңтүстік Қазақстан-43», т.б. сорттары өсіріледі. Арпа зиянкестері швед, қаракөз, егеу, гессен шыбындары. Ауру қоздырғыштары қатты қаракүйе, тозаңды қаракүйе, ақұнтақ, т.б. Арпаны екпестен бұрын формалинмен немесе ерте көктемде, күзде гранозан, меркургексан препараттарымен дәрілеу қажет.[1]
Сілтемелер
Сыртқы сілтемелер
Пайдаланылған әдебиет
- ↑ Қазақ энциклопедиясы I том
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |