Зәйтүн: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Rasul kz91 (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
12-жол: | 12-жол: | ||
[[Санат:Биология]] |
[[Санат:Биология]] |
||
[[Санат:З]] |
[[Санат:З]] |
||
[[az:Zeytun]] |
|||
[[ca:Olea]] |
|||
[[co:Aliva]] |
|||
[[da:Oliven-slægten]] |
|||
[[de:Ölbäume]] |
|||
[[en:Olea]] |
|||
[[et:Õlipuu (perekond)]] |
|||
[[es:Olea]] |
|||
[[fr:Olea]] |
|||
[[it:Olea]] |
|||
[[ka:ზეთისხილი]] |
|||
[[lt:Alyvmedis]] |
|||
[[nl:Olea]] |
|||
[[no:Oliventrær]] |
|||
[[pl:Oliwka (roślina)]] |
|||
[[pt:Olea]] |
|||
[[ru:Маслина]] |
|||
[[fi:Öljypuut]] |
|||
[[tr:Olea]] |
|||
[[uk:Маслина]] |
15:28, 2011 ж. шілденің 8 кезіндегі нұсқа
Зәйтүн, олива (Olea) – зәйтүн тұқымдасына жататын мәңгі жасыл көп жылдық ағаш тектес өсімдік. Негізінен тропиктік, субтропиктік аймақтарда өседі. 80-ге жуық түрі бар. Соның ішінде шаруашылық үшін маңызды түрі – еуропалық Зәйтүн (O. europaea). Бұл түр жабайы түрде кездеспейді. Биіктігі 5 – 6 м, кейде 10 – 12 м-ге дейін жетеді. Жапырақтары ұсақ, сопақша келген, қарама-қарсы орналасқан. Гүлі ұсақ, қос жынысты, гүл шоғы ақшыл. Жемісі – сүйек, сопақша, толық піскен кезде күлгін немесе қара түсті келеді. Зәйтүн атпа тамыр сабақтарымен, тұқымымен, қалемшемен және ұластыру арқылы көбейтіледі. Тұқымымен көбейткенде 10 – 12, ал басқа жолмен көбейткенде 4 – 5 жылда өнім сала бастайды. 200 жылға дейін өнім береді, бірақ ең мол жеміс беретін кезеңі 20 – 50 жыл аралығында. Ағаштары 300 – 400 жыл өседі. Бір ағаш жылына 20 – 40 кг-дай жеміс береді. Зәйтүннің шикі жемісінің құрамында шамамен 50 – 75% май болады, сонымен қатар қант, белок, пектин, В, С витаминдері, А провитамині, т.б. құнды заттар кездеседі. Жемістерін жасаң кезінде жеуге болмайды, өйткені құрамында дәмі өте ащы глюкозид олеуропеин заты болады. Жемістерін қайта өңдегеннен кейін пайдаланады. Жемістерін салқындай сығып алған бірінші фракциясы зәйтүн майы деп аталады, ол тағам дайындауда, консерві өнеркәсібінде және медицинада дәрі ретінде, ал қалған жемісін, тұқымын қыздырып барып, сығып алынған екінші фракциясы – ағаш майы сабын қайнатуда қолданылады. Сығындысы мал азығы ретінде пайдаланылады. Зәйтүн дақылы өнімдерін ең мол өндіретін елдер – Италия, Испания, Грекия, Португалия, т.б. ТМД елдерінде Зәйтүн дақылы 13 ғ-дан белгілі. Қырымда, Әзербайжанда, Түрікменстанда, Грузияда, Ресейдің Краснодар өлкесінде өсіріледі. Зәйтүннің кеңінен тараған 500-ден аса сорты шығарылған. Зәйтүн жемісі Қазақстанда да тағамға көп пайдаланылады.[1]
Пайдаланған әдебиет
- ↑ "Қазақ Энциклопедиясы",4 том 3 бөлім
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |