Мезолит: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
шӨңдеу түйіні жоқ
9-жол: 9-жол:
{{wikify}}
{{wikify}}


[[санат:география]]
[[санат:Археологиялық дәуірлер]]
[[ast:Mesolíticu]]
[[az:Mezolit]]
[[ba:Мезолит]]
[[be:Мезаліт]]
[[be-x-old:Мэзаліт]]
[[bg:Мезолит]]
[[bn:মেসোলিথিক]]
[[ca:Mesolític]]
[[cs:Mezolit]]
[[cy:Oes Ganol y Cerrig]]
[[da:Ældre stenalder]]
[[de:Mittelsteinzeit]]
[[el:Μεσολιθική περίοδος]]
[[en:Mesolithic]]
[[es:Mesolítico]]
[[et:Mesoliitikum]]
[[eu:Mesolito]]
[[fa:میان‌سنگی]]
[[fi:Mesoliittinen kausi]]
[[fr:Mésolithique]]
[[fy:Mesolitikum]]
[[gl:Mesolítico]]
[[he:תקופת האבן התיכונה]]
[[hi:मध्यपाषाण काल]]
[[hr:Srednje kameno doba]]
[[hu:Középső kőkorszak]]
[[id:Mesolitikum]]
[[it:Mesolitico]]
[[ja:中石器時代]]
[[jv:Mesolitikum]]
[[ka:მეზოლითი]]
[[ko:중석기 시대]]
[[lt:Mezolitas]]
[[lv:Mezolīts]]
[[mk:Мезолит]]
[[ms:Zaman Mesolitik]]
[[nl:Mesolithicum]]
[[nn:Mellomsteinalderen]]
[[no:Mesolitikum]]
[[oc:Mesolitic]]
[[pl:Mezolit]]
[[pt:Mesolítico]]
[[ro:Mezolitic]]
[[sh:Mezolit]]
[[simple:Mesolithic]]
[[sk:Mezolit]]
[[sl:Mezolitik]]
[[sq:Mezoliti]]
[[sr:Мезолит]]
[[sv:Mesolitikum]]
[[ta:இடைக் கற்காலம்]]
[[tg:Мезолит]]
[[tr:Orta Taş Çağı]]
[[uk:Мезоліт]]
[[ur:میزولتھک]]
[[vls:Mesolithicum]]
[[zh:中石器時代]]

12:27, 2011 ж. шілденің 29 кезіндегі нұсқа

Мезолит (мезо… және грек. lіthos – тас) — орта тас ғасыры, палеолит пен неолит аралығындағы тас дәуіріне жататын кезең. Бұл терминді 19 ғасырдың 70-жылдарының аяқ кезінде швед ғалымы О.М. Торелль енгізді. Еуропа мезолитті шамамен б.з.б. 9 — 5-мыңжылдықтарды, Таяу Шығыста ол б.з.б. 10 — 7-мыңжылдықтарды қамтиды. ұалымдар арасында мезолиттің тарихи-мәдени, хронологиялық шегі жөнінде әртүрлі пікірлер бар. Материалдық мәдениеттің даму тұрғысынан қарағанда мезолит палеолиттің жалғасы болып табылады, бірақ бұл дәуірде өнім өндірудің алғышарттары қалыптаса бастайды, ол өз кезегінде мезолитті неолит дәуірімен тығыз байланыстыра түседі. Сондықтан бірқатар археологтар бұл термин орнына эпипалеолит (палеолиттен кейінгі), ал кейінгі мезолитке протонеолит сөзін қолданып келді. Кейбіреулері жоғары палеолит пен мезолитті қосып миолит деп те атады. Мамандардың көпшілігі тас өңдеу техникасындағы ерекшеліктер арқылы мезолитті басқа дәуірлерден ажыратуға болады деген пікірді ұстанды. Тас құралдарын дайындау мезолитте одан әрі жетіле түсті. Сегмент, трапеция, үшбұрыш түріндегі ұзындығы 1 — 2 сантиметр геометриялық шақпақтас құралдары шыға бастады (Микролит). Палеолиттен мезолитке көшу ауа райындағы өзгерістерге, ең алдымен, бірнеше мыңжылдықтарға созылған мұз дәуірінің аяқталуына байланысты. Б.з.б. 10-мыңжылдықтар шамасында қазіргіге жақын гидрографиялық торап, фауна мен флора пайда болды. Адамзат тарихындағы ең алғашқы экономикалық дағдарыс палеолит дәуірінің соңында болып өтті. Бұл кезде адамдар саны арта түсті. “Мамонттық фауна” құрамына кіретін жануарлар түрлері жойылды. Бұрынғы аңды қаумалап ұстау, қуалап аулау, тағы басқа аңшылық әдістер маңызын жойды. Осы кезде мезолит дәуірінің ең маңызды өнертабысы — садақ пен жебе пайда болды. Ол ұсақ әрі жүйрік аңдарды, тіпті құстарды да аулауға мүмкіндік берді. Оның ойлап табылуы өндіргіш күштер дамуындағы шын мәніндегі төңкеріс болды. Енді жекелеген аңшылар қауымға онша тәуелді болмай, өзі-ақ аң аулауға шыға алды. Нәтижесінде қауымдар ыдырап, кезбе аңшылықтың рөлі күшейді. Голоцен кезеңінде жылынған күн терімшіліктің маңызын арттырып, неолит заманында қалыптасқан егіншіліктің алғышарттарын жасауға ықпалын тигізді. Мұздық ерігеннен кейін судың мол болуы балықтардың өсіп-өнуіне қолайлы жағдай туғызды. Бұл балық аулау тәсілдерін жетілдіруге ықпал жасады. Адамдар иілген қармақтарды, ауды, гарпундарды пайдаланып, балық аулаумен айналысты. Алғашқы қайық түрлері мен ескектер жасалынды. Ит қолға үйретілді. Ежелгі адамның өмір салты өзгерді, аң аулауға қолайлы алаптарды іздестіріп жиі қоныс аударып отырды. Қазіргі таңда Қазақстан жерінен мезолит ескерткішінің 50 шақты орны табылған. Олар негізінен Оңтүстік Қазақстан жерінен (Жаңашілік 1 — 3, Маятас, Бөген, тағы басқа), Қаратаудан (Соркөл, Шаханта, тағы басқа), Есіл маңынан (Мичурин, Боголюбово — 2, Явленко — 2, тағы басқа), Атбасар төңірегінен (Тельман-7, -8а, -9а, -14а, тағы басқа), Сарыарқадан (Әкімбек, Қарағанды-15, тағы басқа), Торғайдан (Тұз, Дүзбай-6, Евгеньевка, тағы басқа), Батыс Қазақстан облысынан (Сарыайдын, Шәуші, тағы басқа), Екібастұз төңірегінен (Талдыөзек-21, Шідерті, тағы басқа), Маңғыстаудан (Шақпақата-2, Қызылсу-1, тағы басқа) табылды.

[1]

Пайдаланылған әдебиет

  1. “Қазақ Энциклопедиясы”, II-том