Қарсақ: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол: 1-жол:
{{Taxobox
'''Қарсақ''' (Vulpes corsac) – ит тұқымдасы, түлкі туысына жататын жыртқыш аң. Облыстың барлық аймақтарында, әсіресе, шөл, шөлейт жерлерде кең тараған. Өсімдікке бай ойпаң, аңғарлы сайларда, тау етегінде қоныс¬танады. Дене тұрқы 46 – 56 см, құйрығының ұзындығы 25 – 35 см, терісі бағалы аң. Қысқы жүні қалың, жұмсақ әрі жібектей болып келеді. Жазғы жүні қысқа, ірі және түбітсіз келеді. Қарсақтың түлкіден айырмашылығы: құлағы ақ, үлкен тұмсығы сүйір болады. Қарсақ жылына екі рет түлейді (көктемде және күзде). Тереңдігі 1 – 2 м, ұзындығы 4 – 6 м ін қазып алып, сонда тіршілік етеді. Кейде түлкі, борсық және суырлардың ескі індерін де пайдаланады. Қарсақ қорек іздеуге таңертеңгі және кешкі мезгілде шығады. Негізгі қорегі – тышқан, тоқалтіс, құмтышқан, саршұнақ, суыр, қоян, т.б. Сондай-ақ, Қарсақтар тасбақаны, құсты, жыланды, кесірткені де жейді. Қарсақ жыныстық жағынан 9 – 10 айда жетіледі. Жылына 1 рет күшіктейді. Қазақстанның далалы аймағында ақпанда, ал шөл-шөлейтті аймақтарында қаңтардың аяғында шағылысады. 52 күннен кейін 2 – 16, көбіне 3 – 6 күшік туады. Қарсақ – өте бағалы терісі үшін ауланып келе жатқан кәсіптік маңызы бар аң. Қарсақ – құтыру мен оба ауруларын таратушылар.<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref>
| name = Қарсақ
| image = Vulpes corsac.jpg
| status = LC
| status_system = iucn3.1
| status_ref = <ref name=iucn>{{IUCN2008 | assessors = Poyarkov, A. & Ovsyanikov, N. | year = 2008 | title = Vulpes corsac | id = 23051 | downloaded = 2008-04-25}} Database entry includes a brief justification of why this species is of least concern</ref>
| regnum = [[Жануарлар]]
| phylum = [[Хордалылар]]
| classis = [[Сүтқоректілер]]
| ordo = [[Жыртқыштар]]
| familia = [[Canidae]]
| genus = ''[[Vulpes]]''
| species = '''''V. corsac'''''
| binomial = ''Vulpes corsac''
| binomial_authority = [[Карл Линней|Линней]], 1768
| range_map = Corsac area.png
| range_map_caption = Ареал
}}
'''Қарсақ''' ({{lang-la|Vulpes corsac}}) – [[ит]] тұқымдасы, [[түлкі]] туысына жататын жыртқыш аң. Өсімдікке бай ойпаң, аңғарлы сайларда, тау етегінде қоныстанады. Дене тұрқы 46 – 56 см, құйрығының ұзындығы 25 – 35 см, терісі бағалы аң. Қысқы жүні қалың, жұмсақ әрі жібектей болып келеді. Жазғы жүні қысқа, ірі және түбітсіз келеді. Қарсақтың түлкіден айырмашылығы: құлағы ақ, үлкен тұмсығы сүйір болады. Қарсақ жылына екі рет түлейді (көктемде және күзде). Тереңдігі 1 – 2 м, ұзындығы 4 – 6 м [[ін]] қазып алып, сонда тіршілік етеді. Кейде түлкі, [[борсық]] және [[суырлар|суырлардың]] ескі індерін де пайдаланады. Қарсақ қорек іздеуге таңертеңгі және кешкі мезгілде шығады. Негізгі қорегі – [[тышқан]], [[тоқалтіс]], [[құмтышқан]], [[саршұнақ]], [[суыр]], [[қоян]], т.б. Сондай-ақ, қарсақтар [[тасбақа|тасбақаны]], [[құс|құсты]], [[жылан|жыланды]], [[кесіртке|кесірткені]] де жейді. Қарсақ жыныстық жағынан 9 – 10 айда жетіледі. Жылына 1 рет күшіктейді. 2-ден 16-ға дейін, негізінде 3-6 күшік табады<ref name=bi1>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: [[Биология]] / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – [[Павлодар]]: [[2007]] - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3</ref>. [[Қазақстан|Қазақстанның]] далалы аймағында ақпанда, ал шөл-шөлейтті аймақтарында қаңтардың аяғында шағылысады. 52 күннен кейін 2 – 16, көбіне 3 – 6 күшік туады. Қарсақ – өте бағалы терісі үшін ауланып келе жатқан кәсіптік маңызы бар аң. Қарсақ – құтыру мен оба ауруларын таратушылар.<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref>


== Пайдаланған әдебиет ==
Қарсақ түлкіге өте ұқсас, бірақ сәл кішілеу. Дене ұзындығы 60 см тақау, құйрығы 35 см. түсі сұрғылт-жирен. Қорегін кешқұрым іздестіреді. Қосақталып тіршілік жасайды. 2-ден 16-ға дейін, негізінде 3-6 күшік табады. Інде тіршілік жасайды. Қорегі кемірушілер, құстар. Аңшылық нысаны. Еуразияның, оның ішінде ТМД кеңістігінінде, далалық және шөлді аймақтарын мекендейді.<ref name=bi1>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: [[Биология]] / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – [[Павлодар]]: [[2007]] - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3</ref>

== Пайдаланылған әдебиеттер ==
<references/>
<references/>


9-жол: 25-жол:
{{wikify}}
{{wikify}}


[[Санат:Биология]]
[[Санат:Жыртқыштар]]


[[be:Корсак]]
[[be:Корсак]]

11:17, 2011 ж. тамыздың 8 кезіндегі нұсқа

Қарсақ

Амандық күйі
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар
Жамағаты: Хордалылар
Табы: Сүтқоректілер
Сабы: Жыртқыштар
Тұқымдасы: Canidae
Тегі: Vulpes
Түрі: V. corsac
Екі-есімді атауы
Vulpes corsac
Линней, 1768
Ареал
Ареал

Қарсақ (лат. Vulpes corsac) – ит тұқымдасы, түлкі туысына жататын жыртқыш аң. Өсімдікке бай ойпаң, аңғарлы сайларда, тау етегінде қоныстанады. Дене тұрқы 46 – 56 см, құйрығының ұзындығы 25 – 35 см, терісі бағалы аң. Қысқы жүні қалың, жұмсақ әрі жібектей болып келеді. Жазғы жүні қысқа, ірі және түбітсіз келеді. Қарсақтың түлкіден айырмашылығы: құлағы ақ, үлкен тұмсығы сүйір болады. Қарсақ жылына екі рет түлейді (көктемде және күзде). Тереңдігі 1 – 2 м, ұзындығы 4 – 6 м ін қазып алып, сонда тіршілік етеді. Кейде түлкі, борсық және суырлардың ескі індерін де пайдаланады. Қарсақ қорек іздеуге таңертеңгі және кешкі мезгілде шығады. Негізгі қорегі – тышқан, тоқалтіс, құмтышқан, саршұнақ, суыр, қоян, т.б. Сондай-ақ, қарсақтар тасбақаны, құсты, жыланды, кесірткені де жейді. Қарсақ жыныстық жағынан 9 – 10 айда жетіледі. Жылына 1 рет күшіктейді. 2-ден 16-ға дейін, негізінде 3-6 күшік табады[2]. Қазақстанның далалы аймағында ақпанда, ал шөл-шөлейтті аймақтарында қаңтардың аяғында шағылысады. 52 күннен кейін 2 – 16, көбіне 3 – 6 күшік туады. Қарсақ – өте бағалы терісі үшін ауланып келе жатқан кәсіптік маңызы бар аң. Қарсақ – құтыру мен оба ауруларын таратушылар.[3]

Пайдаланған әдебиет

  1. Poyarkov, A. & Ovsyanikov, N. (2008). Vulpes corsac. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 2008-04-25. Database entry includes a brief justification of why this species is of least concern
  2. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
  3. Қазақ энциклопедиясы

Үлгі:Stub:Биология