Аюлар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
ш r2.6.4) (Боттың үстегені: af, an, ang, ar, arc, as, ast, ay, az, ba, bg, bn, bo, br, bs, bxr, ca, chy, cr, cs, cv, cy, da, de, diq, el, eo, es, et, eu, fa, fi, fo, fr, ga, gan, gd, gl, ha, he, hi, hr, hsb, ht, hu, hy, ia, id, io, is, it |
||
| 32-жол: | 32-жол: | ||
[[Санат:Аюлар| ]] |
[[Санат:Аюлар| ]] |
||
[[af:Beer]] |
|||
[[an:Ursidae]] |
|||
[[ang:Bera]] |
|||
[[ar:دب]] |
|||
[[arc:ܕܒܐ]] |
|||
[[as:ভালুক]] |
|||
[[ast:Osu]] |
|||
[[ay:Jukumari]] |
|||
[[az:Ayıkimilər]] |
|||
[[ba:Айыу]] |
|||
[[bg:Мечки]] |
|||
[[bn:ভালুক]] |
|||
[[bo:དོམ།]] |
|||
[[br:Arzh]] |
|||
[[bs:Medvjed]] |
|||
[[bxr:Баабгай]] |
|||
[[ca:Ós]] |
|||
[[chy:Náhkohe]] |
|||
[[cr:ᒋᔐᔮᒄ]] |
|||
[[cs:Medvědovití]] |
|||
[[cv:Упа йышшисем]] |
|||
[[cy:Arth]] |
|||
[[da:Bjørne]] |
|||
[[de:Bären]] |
|||
[[diq:Heş]] |
|||
[[el:Αρκούδα]] |
|||
[[en:Bear]] |
[[en:Bear]] |
||
[[eo:Urso]] |
|||
[[es:Ursidae]] |
|||
[[et:Karulased]] |
|||
[[eu:Hartz]] |
|||
[[fa:خرس]] |
|||
[[fi:Karhut]] |
|||
[[fo:Bjarnir]] |
|||
[[fr:Ursidae]] |
|||
[[ga:Béar]] |
|||
[[gan:熊]] |
|||
[[gd:Mathan]] |
|||
[[gl:Oso]] |
|||
[[ha:Dabbar beya]] |
|||
[[he:דוביים]] |
|||
[[hi:भालू]] |
|||
[[hr:Medvjedi]] |
|||
[[hsb:Mjedwjedźe]] |
|||
[[ht:Lous]] |
|||
[[hu:Medvefélék]] |
|||
[[hy:Արջ]] |
|||
[[ia:Ursidae]] |
|||
[[id:Beruang]] |
|||
[[io:Urso]] |
|||
[[is:Bjarndýr]] |
|||
[[it:Ursidae]] |
|||
[[iu:ᐊᑎᖅᐳᖅ/atiqpuq]] |
|||
[[ja:クマ]] |
|||
[[jbo:cribe]] |
|||
[[jv:Beruang]] |
|||
[[ka:დათვისებრნი]] |
|||
[[kbd:Мышъэ]] |
|||
[[kn:ಕರಡಿ]] |
|||
[[ko:곰]] |
|||
[[koi:Ош котыр]] |
|||
[[ku:Hirç]] |
|||
[[kv:Ош]] |
|||
[[la:Ursidae]] |
|||
[[lb:Bieren]] |
|||
[[lbe:Цуша]] |
|||
[[li:Bere]] |
|||
[[lt:Lokiniai]] |
|||
[[lv:Lāču dzimta]] |
|||
[[mdf:Офта]] |
|||
[[mhr:Маска]] |
|||
[[mi:Pea]] |
|||
[[mk:Мечка]] |
|||
[[ml:കരടി]] |
|||
[[mn:Баавгай]] |
|||
[[mrj:Мӧскӓ]] |
|||
[[ms:Beruang]] |
|||
[[my:ဝက်ဝံ]] |
|||
[[myv:Овто]] |
|||
[[mzn:اش]] |
|||
[[nah:Tlācamāyeh]] |
|||
[[nap:Urzo]] |
|||
[[ne:भालु]] |
|||
[[nl:Beren]] |
|||
[[nn:Bjørn]] |
|||
[[no:Bjørnefamilien]] |
|||
[[nv:Shash]] |
|||
[[oc:Ors (mamifèr)]] |
|||
[[pl:Niedźwiedziowate]] |
|||
[[pt:Ursídeos]] |
|||
[[qu:Ukumari]] |
|||
[[ro:Urs]] |
|||
[[ru:Медвежьи]] |
|||
[[sah:Эһэ]] |
|||
[[scn:Ursidae]] |
|||
[[sco:Beir]] |
|||
[[sh:Medvjed]] |
|||
[[simple:Bear]] |
|||
[[sk:Ursida]] |
|||
[[sl:Medvedi]] |
|||
[[sq:Ariu]] |
|||
[[sr:Медвед]] |
|||
[[stq:Boare]] |
|||
[[su:Biruang]] |
|||
[[sv:Björnar]] |
|||
[[sw:Dubu]] |
|||
[[ta:கரடி]] |
|||
[[te:ఎలుగుబంటి]] |
|||
[[tg:Хирс]] |
|||
[[th:หมี]] |
|||
[[tl:Oso]] |
|||
[[tr:Ayıgiller]] |
|||
[[udm:Гондыр]] |
|||
[[ug:ئېيىق]] |
|||
[[uk:Ведмедеві]] |
|||
[[ur:ریچھ]] |
|||
[[vec:Bero]] |
|||
[[vi:Gấu]] |
|||
[[xal:Аю]] |
|||
[[yi:בער]] |
|||
[[zh:熊科]] |
|||
[[zh-min-nan:Hîm]] |
|||
10:03, 2011 ж. тамыздың 18 кезіндегі нұсқа
| Аюлар Қазбалық ауқымы: Үлгі:Geological rangeLate Eocene - Recent | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Барибал, Ursus americanus
| ||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Genera | ||||||||||||
Аюлар[1] (лат. Ursidae) — жыртқыштар отрядына жататын аң. Олардың денесі шомбал, басы үлкен, құлағы кішкентай, құйрығы қысқа (қалың жүнінен көрінбейді). Жүні бір түсті, қоңыр, қара не ақ, аяғы бес саусақты, тырнақты болады. Иіс сезу қабілеті жақсы жетілген. Қазір олардың ақ аю, ақтөсті аю, қоңыр аю, барибал, ерінді аю, малай аюы, көзілдірікті аю және үлкен панда деген 8 түрі кездеседі. Ақ аю Солтүстік Мұзды мұхит жағалауында тіршілік етеді. Оның дене тұрқы 3 м-дей, салмағы 400 – 700 кг-дай. Суда өте жақсы жүзеді, сүңгиді, табаны жүнді болғандықтан мұз үстінде таймайды. Ит балықпен, әсіресе каспий итбалығымен (нерпа) қоректенеді. Ақ аю екі жылда бір балалайды, қонжықтары енесімен 1,5 жылға дейін жүреді. Ақ аю Халықаралық табиғат қорғау одағының «Қызыл кітабына» енгізілген (1976 жылы). Ал Қазақстанда Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы, Тарбағатай, Сауыр және Алтай тауларында аюдың 2 түр тармағы (қоңыр аю, Тянь-Шань қоңыр аюы) мекендейді. Қоңыр аюдың дене тұрқы 2 м-дей, салмағы 150 – 200 кг-дай, түсі қоңыр, қара қоңыр болады. Өзінің мінез құлқы жағынан бейқам, момын, қорқақтау келеді, орман ішінде адам көзіне көрінбейді. Ол адамның өмірі үшін қауіпті емес. Қорек талғамайды. Аюлар үш жасында жыныстық жағынан жетіледі. Ұйығуынан 7 ай өткен соң, 2 – 4 қонжық табады. Қаңтар, ақпан айларында жаңа туған қонжығының салмағы 300 – 600 г болады. Енесінің сүтімен 4,5 – 5,5 айға жуық қоректенеді, бір-екі жыл енесімен бірге жүреді. Аюлар 30 – 40 жылдай тіршілік етеді. Буаз аю жеке жүреді, қыста үңгірінде жалғыз жатады. Күзге таман бойына 50 кг-ға жуық май жинап, қатты семіреді де, қысқа қарай ұйқыға кетеді. Егер қажетті май қорын жинай алмаса, ұйқыға жатпайды. Аю – бағалы аң. Ол майы және шипалық қасиеті бар өті үшін ауланады. Семіз аюдан 120 кг ет, 50 кг-дай витамині мол май алуға болады. Аю жабайы тұяқты аңдарға, үй малдарына, сондай-ақ адамға да шабуыл жасайды. Бал омартасына түсуді жақсы көреді. Қоңыр аюлар кәсіптік аң ретінде ауланып келді. Қазір оларды аулауға тыйым салынған.
Пайдаланған әдебиет
- ↑ Қазақ энциклопедиясы
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |