Скифтер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
47-жол: 47-жол:
[[mn:Скиф]]
[[mn:Скиф]]
[[nl:Scythen]]
[[nl:Scythen]]
[[os:Скифтæ]]

11:30, 2011 ж. тамыздың 18 кезіндегі нұсқа

Скифтер, Скифтер патшалығы — Қара теңіздің солт. жағалауын мекендеген ежелгі тайпалар бірлестігі. Олар сарматтар мен сақтарға туыстас еді. Б.з.б. 5 ғ-да скифтер қоғамында алғашқы қауымдық құрылыс ыдырап, егіншілік пен мал шаруашылығы дами түсті. Гередоттың мәлімдеуінше Днепрдің батысында егінші скифтер, ал шығысында малшы скифтер қоныстанды. Сонымен қатар олар Азов түбегі маңында “патшалық” скифтер болғанын, олардың көшпелі тұрмыс кешетіндігін, доңғалақты киіз үйлерде тұратындығын мәлімдейді. Ежелгі грек авторларының жазбаларына қарағанда, скифтер арасында құл иеленушілік орын алған. Құлдар негізінен көршілес елдерге жасалған жорықтар кезінде қолға түскен тұтқындардан тұрған. Скифтердің тайпалық бірлестігін құруда Атей патшаның белсенділік танытқаны жайлы деректік мәліметтер сақталған. Оның билігі тұсында скифтер Доннан Төм. Дунайға дейінгі аралықты мекендеді. Б.з.б. 3 ғ-дың соңында скифтер патшалығының астанасы Неаполь (Симферополь маңы) қаласы болды. Төменгі Днепрдегі Колин қалашығы оның екінші орталығы болды. скифтер киммериялықтармен соғысты, Кіші Азияға жорықтар жасады. Сирияны, Палестинаны жаулап алып, Алдыңғы Азияға үстемдік жүргізді. Фракия тайпаларына, А.Македонскийге қарсы соғысты. скифтер өнерінің ежелгі мұралары Қара солтүстігік жағалауында мол шоғырланған. Бұл мәдени ескерткіштер негізінен қорымдарда сақталған. Қазба жұмысы кезінде табылған сәндік бұйымдар: қорамсақтың қабы мен қын, қылыш сабы, жүген мен үзбелері, қаптырмалары мен ер-тұрманы, сауыттар мен әйелдердің сәндік бұйымдары (айнаның сабы, білезік, шолпы, т.б.) алтын мен күмістен жасалған хайуанаттар мүсіншелерімен (бұғы, бұлан, арқар, жыртқыш, құстар, фантастик. жануарлар, т.б.) нақышталған. Бұл сәндік бұйымдардағы бедерлеп немесе құйма әдіспен жасалған өрнек сюжеті көбінесе жыртқыш немесе самұрық құстардың аң алу әрекетін бейнелейді. Әлеум. өзгерістер нәтижесінде Днепр жағалауында скиф ақсүйектерінің алып қорғандары пайда болды. Олардың биікт. 20 м-ден асты. Бұларға патшалар мен жасақшылар жерленді. Ақсүйектер қабіріне олардың әйелдері немесе күтуші қызметкерлері мен аттары бірге жерленді. Жауынгерлер жанына қару жарақтары қойылды. Ауқатты адамдардың зираттарынан мыс, алтын, күміс ыдыстар, шарап құйылған грек көзелері, әр түрлі заттар жиі табылды. Б.з. 1 ғ-ның 2-жартысында Фарзой мен Инисмей патшалардың тұсында скифтер күшейіп, Боспор патшалығына қарсы бірнеше рет соғыс ашты. Қырымдағы скифтер 3 ғ-дың 2-жартысына дейін өмір сүрді. 3 ғ-да скифтер өз билігінен біржолата айырылды. Халықтардың ұлы қоныс аударуы кезінде олар басқа тайпаларға сіңісіп, жеке этн. ерекшеліктерін жойды. Дегенмен олар тарихта өшпес із қалдырды. Олардың экономика, соғыс ісі саласындағы табыстары кейін Ресейдің оңтүстігін мекендеген халықтардың тарихы мен мәдениетіне елеулі ықпалын тигізді.[1]


Пайдаланылған cілтемелер

  1. Қазақ Энциклопедиясы, 7 том
Смирнов А.П., Скифы, М., 1966; Иллюстрированная история Казахстана, т. 1, А., 2004.

kk:Сақтардың қоғамдық құрылымы және идеологиясы