Скандинавия түбегі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
| ⚫ | |||
[[File:Scandinavia.nasa.jpg|200px|thumb|Гарыштан көрініс]] |
|||
'''Скандинавия түбегі''' — [[Еуропа|Еуропадағы]] ең ірі [[түбек]]. Түбек аумағына [[Норвегия]], [[Швеция]] мемлекеттері түгелімен және [[Финляндияның]] солтүстік бөлігі кіреді. Жер аумағы 800 мың км<sup>2</sup>. Солтүстік -шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 1900 км-ге созыла орналасқан, ені 800 км-дей. [[Баренц]], [[Норвегия|Норвег]], Солтүстік, Балтық [[түбек|түбектерімен]] ([[бұғаз|бұғаздармен]], [[Шығанақ|шығанақтармен]]) қоршалған. Құрлықтағы шартты шекарасы [[Ботния]] және Варангер-фьорд шығанақтары аралығымен жүргізіледі. Солтүстік және батыс жағалаулары тік құз жартасты, фьордтармен күшті тілімделген. Ірі аралдары мен топаралдары көп. Оңтүстік және шығыс [[Жағалау|жағалауы]] жазық келеді. Түбектің басым бөлігін Скандинавия таулары мен Норланд қыраты (биіктігі 800 м) алып жатыр. Скандинавия түбегінің қазіргі жер бедерінің сипаты ежелгі [[мұз]] басудан кейін өзгеріске ұшыраған Балтық қалқаны мен каледон қатпарлық құрылымдарына байланысты. Кен байлықтарынан [[темір]], [[мыс]], [[титан]], [[қорғасын]], т.б. өндіріледі. Батыс бөлігінің климаты мұхиттық, шығысқа қарай континенттілік арта түседі. Қаңтар айының орташа температурасы — 16<sup>о</sup>С-тан 2<sup>о</sup>С-қа дейін, шілденікі 10 — 17<sup>о</sup>С. Жылдық жауын-шашын мөлш. 400 — 3000 мм. [[Өзен]] торы жиі; өзендері негізінен қысқа, мол сулы. Лулеэльвен, Умеэльвен т.б. өзендерде ірі СЭС-тер жұмыс істейді. Көлдерге бай (ең ірілері: [[Венерн]], [[Меларен]], [[Веттерн]]). Жерінің 43%-ға жуығын ормандар (тайга, аралас және жалпақ жапырақты), қиыр солт-н тундра алып жатыр. Негізінен орман жануарлары ([[бұлан]], [[түлкі]], [[қоян]] т.б.), солт-нде бұғылар мекендейді. Құз-жартасты жағалауы мен аралдар — құс базары. Теңіздің жағалық бөлігі, өзен-көлдері балыққа ([[треска]], [[май шабақ]]) бай.<ref>Қазақ Энциклопедиясы, 7 том</ref> |
'''Скандинавия түбегі''' — [[Еуропа|Еуропадағы]] ең ірі [[түбек]]. Түбек аумағына [[Норвегия]], [[Швеция]] мемлекеттері түгелімен және [[Финляндияның]] солтүстік бөлігі кіреді. Жер аумағы 800 мың км<sup>2</sup>. Солтүстік -шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 1900 км-ге созыла орналасқан, ені 800 км-дей. [[Баренц]], [[Норвегия|Норвег]], Солтүстік, Балтық [[түбек|түбектерімен]] ([[бұғаз|бұғаздармен]], [[Шығанақ|шығанақтармен]]) қоршалған. Құрлықтағы шартты шекарасы [[Ботния]] және Варангер-фьорд шығанақтары аралығымен жүргізіледі. Солтүстік және батыс жағалаулары тік құз жартасты, фьордтармен күшті тілімделген. Ірі аралдары мен топаралдары көп. Оңтүстік және шығыс [[Жағалау|жағалауы]] жазық келеді. Түбектің басым бөлігін Скандинавия таулары мен Норланд қыраты (биіктігі 800 м) алып жатыр. Скандинавия түбегінің қазіргі жер бедерінің сипаты ежелгі [[мұз]] басудан кейін өзгеріске ұшыраған Балтық қалқаны мен каледон қатпарлық құрылымдарына байланысты. Кен байлықтарынан [[темір]], [[мыс]], [[титан]], [[қорғасын]], т.б. өндіріледі. Батыс бөлігінің климаты мұхиттық, шығысқа қарай континенттілік арта түседі. Қаңтар айының орташа температурасы — 16<sup>о</sup>С-тан 2<sup>о</sup>С-қа дейін, шілденікі 10 — 17<sup>о</sup>С. Жылдық жауын-шашын мөлш. 400 — 3000 мм. [[Өзен]] торы жиі; өзендері негізінен қысқа, мол сулы. Лулеэльвен, Умеэльвен т.б. өзендерде ірі СЭС-тер жұмыс істейді. Көлдерге бай (ең ірілері: [[Венерн]], [[Меларен]], [[Веттерн]]). Жерінің 43%-ға жуығын ормандар (тайга, аралас және жалпақ жапырақты), қиыр солт-н тундра алып жатыр. Негізінен орман жануарлары ([[бұлан]], [[түлкі]], [[қоян]] т.б.), солт-нде бұғылар мекендейді. Құз-жартасты жағалауы мен аралдар — құс базары. Теңіздің жағалық бөлігі, өзен-көлдері балыққа ([[треска]], [[май шабақ]]) бай.<ref>Қазақ Энциклопедиясы, 7 том</ref> |
||
[[File:Scandinavia.nasa.jpg|200px|thumb|Гарыштан көрініс]] |
[[File:Scandinavia.nasa.jpg|200px|thumb|Гарыштан көрініс]] |
||
| ⚫ | |||
==Пайдаланылған cілтемелер== |
==Пайдаланылған cілтемелер== |
||
<references/> |
<references/> |
||
01:53, 2011 ж. тамыздың 23 кезіндегі нұсқа
Скандинавия түбегі — Еуропадағы ең ірі түбек. Түбек аумағына Норвегия, Швеция мемлекеттері түгелімен және Финляндияның солтүстік бөлігі кіреді. Жер аумағы 800 мың км2. Солтүстік -шығыстан оңтүстік-батысқа қарай 1900 км-ге созыла орналасқан, ені 800 км-дей. Баренц, Норвег, Солтүстік, Балтық түбектерімен (бұғаздармен, шығанақтармен) қоршалған. Құрлықтағы шартты шекарасы Ботния және Варангер-фьорд шығанақтары аралығымен жүргізіледі. Солтүстік және батыс жағалаулары тік құз жартасты, фьордтармен күшті тілімделген. Ірі аралдары мен топаралдары көп. Оңтүстік және шығыс жағалауы жазық келеді. Түбектің басым бөлігін Скандинавия таулары мен Норланд қыраты (биіктігі 800 м) алып жатыр. Скандинавия түбегінің қазіргі жер бедерінің сипаты ежелгі мұз басудан кейін өзгеріске ұшыраған Балтық қалқаны мен каледон қатпарлық құрылымдарына байланысты. Кен байлықтарынан темір, мыс, титан, қорғасын, т.б. өндіріледі. Батыс бөлігінің климаты мұхиттық, шығысқа қарай континенттілік арта түседі. Қаңтар айының орташа температурасы — 16оС-тан 2оС-қа дейін, шілденікі 10 — 17оС. Жылдық жауын-шашын мөлш. 400 — 3000 мм. Өзен торы жиі; өзендері негізінен қысқа, мол сулы. Лулеэльвен, Умеэльвен т.б. өзендерде ірі СЭС-тер жұмыс істейді. Көлдерге бай (ең ірілері: Венерн, Меларен, Веттерн). Жерінің 43%-ға жуығын ормандар (тайга, аралас және жалпақ жапырақты), қиыр солт-н тундра алып жатыр. Негізінен орман жануарлары (бұлан, түлкі, қоян т.б.), солт-нде бұғылар мекендейді. Құз-жартасты жағалауы мен аралдар — құс базары. Теңіздің жағалық бөлігі, өзен-көлдері балыққа (треска, май шабақ) бай.[1]
Пайдаланылған cілтемелер
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы, 7 том
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |