Минск: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш r2.6.3) (Боттың үстегені: rue:Мінск
Өңдеу түйіні жоқ
43-жол: 43-жол:
|footnotes =
|footnotes =
}}
}}
⚫
'''Ми́нск''' ({{lang-be|Мінск}}, до 1939 года — ''Менск''<ref>[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=18706 69 гадоў таму Менск стаў Мінскам], {{ref-be}}</ref><ref name="pam"/>) — [[Белоруссия]] [[астана|астанасы]], [[Минск облысы]] (оның құрамына енбейді) мен [[Минск ауданы|Минск ауданының]](оның құрамына енбейді) [[әкімшілік орталығы]]. Елдің [[ірі көліктік торап|ірі көліктік торабы]], саяси, экономикалық, мәдени және ғылыми орталығы. Минскіде [[ТМД]] елдерінің [[штаб-пәтер|штаб-пәтері]] орналасқан. Қала елдің географиялық орталығына қашық емес жерде және [[Свислочь өзені|Свислочь өзенінің]] бойында орналасқан. Аумағы - 307,90 км². Тұрғындарының саны - 1 864,1 мың адам (2011 жыл). 21 жылдың маусын айынан бастап, Минск қалалық атқару комитетінің төрағасы (қала [[әкім|әкімі]]) [[Николай Александрович Ладутько]] (в 2009-10 төраға қызметін атқарушы болған) болып табылады.
{{Coord|53|54|N|27|34|E|type:city_region:BY|display=title}}
⚫
'''Ми́нск''' ({{lang-be|Мінск}}, до 1939 года — ''Менск''<ref>[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=18706 69 гадоў таму Менск стаў Мінскам], {{ref-be}}</ref><ref name="pam"/>) -[[Белоруссия]] [[астана|астанасы]], [[Минск облысы]] (оның құрамына енбейді) мен [[Минск ауданы|Минск ауданының]](оның құрамына енбейді) [[әкімшілік орталығы]]. Елдің [[ірі көліктік торап|ірі көліктік торабы]], саяси, экономикалық, мәдени және ғылыми орталығы. Минскіде [[ТМД]] елдерінің [[штаб-пәтер|штаб-пәтері]] орналасқан. Қала елдің географиялық орталығына қашық емес жерде және [[Свислочь өзені|Свислочь өзенінің]] бойында орналасқан. Аумағы - 307,90 км². Тұрғындарының саны - 1 864,1 мың адам (2011 жыл). 21 жылдың маусын айынан бастап, Минск қалалық атқару комитетінің төрағасы (қала [[әкім|әкімі]]) [[Николай Александрович Ладутько]] (в 2009-10 төраға қызметін атқарушы болған) болып табылады.


== '''Физико-географиялық сипаттамасы''' ==
== Физико-географиялық сипаттамасы ==


=== Географиялық жағдайы ===
=== Географиялық жағдайы ===
81-жол: 80-жол:
Қоршаған ортаны радиациялық бақылаудың және мониторингінің республикалық орталығы РМ-10 қатты бөлшегін, [[азот диоксидін|азот диоксидін]], [[формальдегид]] деңгейін, [[көміртек қышқылы|көміртек қышқылын]], [[гамма-сәулелену]] мөлшерінің тәуліктік [[концентрация|концентрациясын]] бақылап отырады.
Қоршаған ортаны радиациялық бақылаудың және мониторингінің республикалық орталығы РМ-10 қатты бөлшегін, [[азот диоксидін|азот диоксидін]], [[формальдегид]] деңгейін, [[көміртек қышқылы|көміртек қышқылын]], [[гамма-сәулелену]] мөлшерінің тәуліктік [[концентрация|концентрациясын]] бақылап отырады.


== '''Атауы''' ==
== Атауы ==


Қаланың атауы [[Немиги]] өзенінің тармағы болған Менка (Меня) өзенінің атауынан туындауы ықтимал. Меня гидронимі бұрынғы үндіеуропалық «men» — «малый» - «кішірек», сол сияқты литовскілік - «menkas» (кішірек) сөзінен пайда болуы мүмкін. [[Ежелгі орыс]] нұсқасындағы жазбаларда атау - «Мѣньскъ», «Мѣнескъ», «Мѣнскъ» түрінде кездеседі. Қаланың кейінгі атауларында ятя бөлшегініз «Меньск», «Менеск», «Менск» болып жазылады.
Қаланың атауы [[Немиги]] өзенінің тармағы болған Менка (Меня) өзенінің атауынан туындауы ықтимал. Меня гидронимі бұрынғы үндіеуропалық «men» — «малый» - «кішірек», сол сияқты литовскілік - «menkas» (кішірек) сөзінен пайда болуы мүмкін. [[Ежелгі орыс]] нұсқасындағы жазбаларда атау - «Мѣньскъ», «Мѣнескъ», «Мѣнскъ» түрінде кездеседі. Қаланың кейінгі атауларында ятя бөлшегініз «Меньск», «Менеск», «Менск» болып жазылады.
91-жол: 90-жол:


=== Ұлы Литовскі княздігінің заманы ===
=== Ұлы Литовскі княздігінің заманы ===




=== Ресей империясының заманы===
=== Ресей империясының заманы===
98-жол: 95-жол:
[[Сурет:Minsk 1790.jpg|250px|thumb|Минск қаласының жоспары, 1790]]
[[Сурет:Minsk 1790.jpg|250px|thumb|Минск қаласының жоспары, 1790]]
[[Сурет:Belarus-Minsk-Boy Playing with Swan Sculpture-3.jpg|thumb|right|250px|Александровск гүл алаңындағы фонтан(1874)]]
[[Сурет:Belarus-Minsk-Boy Playing with Swan Sculpture-3.jpg|thumb|right|250px|Александровск гүл алаңындағы фонтан(1874)]]



=== БХР, ССРБ, Литбел, БССР ===
=== БХР, ССРБ, Литбел, БССР ===



=== [[Ұлы Отан соғысы]] ===
=== [[Ұлы Отан соғысы]] ===


[[Сурет:RIAN archive 137811 Children during air raid.jpg|thumb|right|1941 жылдың 24 маусымындағы Минскі түбіндегі фашистердің бомбылауы уақытындағы кеңестік балалар]]
[[Сурет:RIAN archive 137811 Children during air raid.jpg|thumb|right|1941 жылдың 24 маусымындағы Минскі түбіндегі фашистердің бомбылауы уақытындағы кеңестік балалар]]



=== Соғыстан кейінгі кезең===
=== Соғыстан кейінгі кезең===
113-жол: 107-жол:
[[Сурет:Culture House of Trade Unions.JPG|right|thumb|250px|[[Дворец культуры профсоюзов (Минск)|Дом культуры профсоюзов]] на Октябрьской площади.]]
[[Сурет:Culture House of Trade Unions.JPG|right|thumb|250px|[[Дворец культуры профсоюзов (Минск)|Дом культуры профсоюзов]] на Октябрьской площади.]]
[[Сурет:Minsk old tv tower.jpg|right|thumb|250px|[[Телемұнара (Минск)|Телемұнара]]]]
[[Сурет:Minsk old tv tower.jpg|right|thumb|250px|[[Телемұнара (Минск)|Телемұнара]]]]
[[Сурет:International street.JPG|left|thumb|250px|[[ Улица Интернациональная(Минск)|Интернационалдық көшесі]] в Центре Минска.]]
[[Сурет:International street.JPG|left|thumb|250px|[[Улица Интернациональная (Минск)|Интернационалдық көшесі]] в Центре Минска.]]
[[Сурет:K. Marx street photo.JPG|right|thumb|250px|[[Орталық көшелердің бірі [[Карл Маркс көшесі(Минск)|Карл Маркс көшесі]].]]
[[Сурет:K. Marx street photo.JPG|right|thumb|250px|Орталық көшелердің бірі [[Карл Маркс көшесі(Минск)|Карл Маркс көшесі]].]]


===Тәуелсіз Беларусь Астанасы ===
===Тәуелсіз Беларусь Астанасы ===


== Әкімшілік бөлініс ==
== Әкімшілік бөлініс ==



[[Сурет:Minsk all districts color-2011-05-02.png|thumb|left|250px|Минскінің әкімшілік бөлінісі]]
[[Сурет:Minsk all districts color-2011-05-02.png|thumb|left|250px|Минскінің әкімшілік бөлінісі]]
133-жол: 126-жол:
* 8. Мәскеу ауданы.
* 8. Мәскеу ауданы.
* 9. Фрунзе ауданы.
* 9. Фрунзе ауданы.

== Сыртқы сілтемелер ==
== Сыртқы сілтемелер ==
<references/>
<references/>

{{European capitals}}
{{European capitals}}

[[Санат:Белоруссия қалалары]]
[[Санат:Белоруссия қалалары]]


04:10, 2011 ж. қазанның 7 кезіндегі нұсқа

Үлгі:Infobox settlement Ми́нск (белар. Мінск, до 1939 года — Менск[1][2]) — Белоруссия астанасы, Минск облысы (оның құрамына енбейді) мен Минск ауданының(оның құрамына енбейді) әкімшілік орталығы. Елдің ірі көліктік торабы, саяси, экономикалық, мәдени және ғылыми орталығы. Минскіде ТМД елдерінің штаб-пәтері орналасқан. Қала елдің географиялық орталығына қашық емес жерде және Свислочь өзенінің бойында орналасқан. Аумағы - 307,90 км². Тұрғындарының саны - 1 864,1 мың адам (2011 жыл). 21 жылдың маусын айынан бастап, Минск қалалық атқару комитетінің төрағасы (қала әкімі) Николай Александрович Ладутько (в 2009-10 төраға қызметін атқарушы болған) болып табылады.

Физико-географиялық сипаттамасы

Географиялық жағдайы

Минск оңтүстік-шығыс моренадан жаралған Минск қыратының бауырында орналасқан. Ол осы жерге қол жеткізген кейінгі Сожск мұзға айналуы кезінде түзілген. Теңіз деңгеінен орташа биіктігі 220 м.

Минскінің биік нүктесі Лещинск көшесінде 8 нөмірлі үйдің (қаланың батысқа қарай салынуына дейін мұндай нүкте Тимирязев пен Харьков көшелерінің аралығында болған еді.)артында орналасқан. [3]. Ең төменгі белгісі (181,4м) қаланың оңтүстік шығысындағы Чижовка ықшамауданындағы Свислочь жайылымында.

Климаты

Атлантикалық мұхит ауасының едәуір ықпалы әсер ететін орташа-континентальді.Жауын-шашынның жылдық орташа түсімі -650 мм шамасында. Жазы жылы, бірақ ыстық емес. Шілдедегі орта тәуліктік температура - +17,4 °C. Қысы жиі болып тұратын жылымығымен жұмсақ, қаңтардағы тәуліктік температурасы - −5,4 °C. Алайда кейінгі жылдары қысқы кезеңде температураның өсвуінің анық тенденциясы байқалды.

  • Жылдық орта есеппен алынған температура — +6,1 °C
  • Жылдық орта есеппен алынған желдің жылдамдығы — 2,8 м/с
  • Жылдық орта есеппен алынған ауа ылғалдылығы — 78%


Су жүйесі

Қаланың жанынан Балтық және Қара теңіздері бассейндерінің су айрығы өтеді. Минск арқылы қаланың шекарасынан тағы алты өзен(Мышка және т.б.) құятын кішкене Свислочь өзені ағып өтеді. Олардың барлығы Қара теңіз бассейніне жатады. қаланың шетінде Свислочь өзеніндегі екі жайылымдағы жоларнада теңіз деңгейінен 184 метрден 280 метрге өзгеріп, жердің күрделі бедерін туындатады.

Астанасының су қоймасы 2010 жылдың жаз айына шомылуға жарамды болды. Үнемі судың жоспарлы сараптамасы жүргізіліп отырады, алынған қорытынды бойынша патогенді микрофлора табылмады.

2010 жылдың мамыр айының орта тұсынан бастап, қоқысқа 28 тонна шамасында шабылған балдыр апарып тасталды.

Қалаға ішуге жарайтын су (2011жылдың маусым айының мәліметтері бойынша)екі қайнардан , жерасты және жерүсті су жолдары , жеткізіліп отырады. Артезианды ішуге жарамды суды Ленинский, Первомай, Совет, Орталық, Заводской, Партизанский и Октябрь ауданының 60 % көбірек бөлшегі қолданады. Фрунзе, Москва, Октябрь ауданының бөлшегі жоғарғы қайнардан (арнайы өңдеуден өткізілген) қолданады


Экологиясы

ТЭЦ-2 тұрбалары


Қоршаған ортаны радиациялық бақылаудың және мониторингінің республикалық орталығы РМ-10 қатты бөлшегін, азот диоксидін, формальдегид деңгейін, көміртек қышқылын, гамма-сәулелену мөлшерінің тәуліктік концентрациясын бақылап отырады.

Атауы

Қаланың атауы Немиги өзенінің тармағы болған Менка (Меня) өзенінің атауынан туындауы ықтимал. Меня гидронимі бұрынғы үндіеуропалық «men» — «малый» - «кішірек», сол сияқты литовскілік - «menkas» (кішірек) сөзінен пайда болуы мүмкін. Ежелгі орыс нұсқасындағы жазбаларда атау - «Мѣньскъ», «Мѣнескъ», «Мѣнскъ» түрінде кездеседі. Қаланың кейінгі атауларында ятя бөлшегініз «Меньск», «Менеск», «Менск» болып жазылады.


Тарихы

Ерте тарих

Ұлы Литовскі княздігінің заманы

Ресей империясының заманы

Сурет:Minsk 1790.jpg
Минск қаласының жоспары, 1790
Александровск гүл алаңындағы фонтан(1874)

БХР, ССРБ, Литбел, БССР

Ұлы Отан соғысы

1941 жылдың 24 маусымындағы Минскі түбіндегі фашистердің бомбылауы уақытындағы кеңестік балалар

Соғыстан кейінгі кезең

Сурет:Victory Sqare of Minsk.JPG
Жеңіс алаңы
Сурет:Culture House of Trade Unions.JPG
Дом культуры профсоюзов на Октябрьской площади.
Телемұнара
Интернационалдық көшесі в Центре Минска.
Орталық көшелердің бірі Карл Маркс көшесі.

Тәуелсіз Беларусь Астанасы

Әкімшілік бөлініс

Минскінің әкімшілік бөлінісі

Қазіргі уақытта Миск аймағы 9 әкімшілік ауданға бөлінеді.

  • 1. Орталық аудан.
  • 3. Первомай ауданы.
  • 4. Партизан ауданы.
  • 5. Зауыт ауданы.
  • 6. Ленинск ауданы.
  • 7. Октябрь ауданы.
  • 8. Мәскеу ауданы.
  • 9. Фрунзе ауданы.

Сыртқы сілтемелер

  1. ↑ 69 гадоў таму Менск стаў Мінскам,  (бел.)
  2. ↑ Дереккөз қатесі: Жарамсыз <ref> тегі; no text was provided for refs named pam
  3. ↑ МЕНСК.BY (Минск), Менскія міты

Үлгі:European capitals

«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Минск&oldid=494130» бетінен алынған