Ацетилен: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол: 1-жол:
[[Сурет:Acetylene 8164.JPG|thumb|Ацителен]]
[[Сурет:Acetylene 8164.JPG|thumb|Ацителен]]
[[Сурет:Acetylene-2D.svg|thumb|Ацителен формуласы]]
[[Сурет:Acetylene-2D.svg|thumb|Ацителен формуласы]]
'''Ацетилен''',(латынша acetum — сірке және грек. nyle — [[ағаш]], [[орман]], зат), CH—CH — түссіз газ, қайнау [[температура|температурасы]] — 83,80С, тығыздығы 1,0896 г/л. Оны 1836 жылы ағылшын химигі Э. Дэви ашқан, 1862 жылы [[француз]] химигі Бертоле синтездеп алған. Ацетилен сутегісінің қышқылдық қасиеті болғандықтан сілтілік металдармен ацетиленидтер түзеді, ал -электрондар бұлтының қатысуы арқылы әр түрлі элементтермен комплекстер құрайды. Ацителенге қосылу реакциясы тән. Ол екі сатыда жүреді: алдымен этилен, одан кейін алкан туындылары түзіледі. Ацителенді галогендеу реакциясы тетрахлорэтилен, трихлорэтилен, винилхлорид т.б. галогенді туындылар өндіруде қолданылады. Ацетилен әр түрлі катализаторлар көмегімен сумен әрекеттесіп сірке алдегидін түзеді. Ацителенге [[спирт]] қосу арқылы әр түрлі бағалы полимерлер және сополимерлер алу үшін қолданылатын мономерлер өндіріледі. Ацетиленді ĕ-пирролидонға қосқанда N-винилпирролидон, ал оны полимерлеу арқылы жасанды қанның негізін құрайтын зат алынады. Ацителеннің карбонилді қосылыстармен әрекеттесуінен ацетиленді [[спирт]]тер, ал олардан әр түрлі биология активті және микроэлектроникаға қажетті заттар өндіріледі. Ацетиленнің циан қышқылымен әрекеттесуінен акрилонитрил, ал көміртек тотығымен, [[спирт]]термен не аминмен әрекеттесуінен акрил қышқылының эфирлері мен амиді түзіледі. Бұлар өте құнды полимерлер алуға жұмсалатын мономерлер. Ацителен кальций карбидін сумен өңдегенде алынады. Ацителенді табиғи газды электрокрекингтеу, термототықтыру крекингі, пиролиздеу арқылы және плазмохимиялық жолмен де өндіреді. Ацителен 5000С температурада немесе 0,2 МПа қысымда жарылғыш келеді. Басқа газдармен араластырса ([[азот]], [[метан]], [[пропан]] т.б.) жарылу қаупі азаяды. Ацителенді инертті кеуек заттармен толтырылған (ағаш көмірі) болат баллондарда, ацетондағы ерітінді түрінде 1,5 — 2,5 МПа қысымда сақтайды және тасымалдайды. <ref>Қазақ Энциклопедиясы, 1 том</ref>
'''Ацетилен''',(латынша acetum — сірке және грек. nyle — [[ағаш]], [[орман]], зат), CH—CH — түссіз газ, қайнау [[температура|температурасы]] — 83,80С, тығыздығы 1,0896 г/л. Оны 1836 жылы ағылшын химигі Э. Дэви ашқан, 1862 жылы [[француз]] химигі Бертоле синтездеп алған. Ацетилен сутегісінің қышқылдық қасиеті болғандықтан сілтілік металдармен ацетиленидтер түзеді, ал -электрондар бұлтының қатысуы арқылы әр түрлі элементтермен комплекстер құрайды. Ацителенге қосылу реакциясы тән. Ол екі сатыда жүреді: алдымен этилен, одан кейін алкан туындылары түзіледі. Ацителенді галогендеу реакциясы тетрахлорэтилен, трихлорэтилен, винилхлорид т.б. галогенді туындылар өндіруде қолданылады. Ацетилен әр түрлі катализаторлар көмегімен сумен әрекеттесіп сірке алдегидін түзеді. Ацителенге [[спирт]] қосу арқылы әр түрлі бағалы полимерлер және сополимерлер алу үшін қолданылатын мономерлер өндіріледі. Ацетиленді ĕ-пирролидонға қосқанда N-винилпирролидон, ал оны полимерлеу арқылы жасанды қанның негізін құрайтын зат алынады. Ацителеннің карбонилді қосылыстармен әрекеттесуінен ацетиленді [[спирт]]тер, ал олардан әр түрлі биология активті және микроэлектроникаға қажетті заттар өндіріледі. Ацетиленнің циан қышқылымен әрекеттесуінен акрилонитрил, ал көміртек тотығымен, [[спирт]]термен не аминмен әрекеттесуінен акрил қышқылының эфирлері мен амиді түзіледі. Бұлар өте құнды полимерлер алуға жұмсалатын мономерлер. Ацителен кальций карбидін сумен өңдегенде алынады. Ацителенді табиғи газды электрокрекингтеу, термототықтыру крекингі, пиролиздеу арқылы және плазмохимиялық жолмен де өндіреді. Ацителен 5000С температурада немесе 0,2 МПа қысымда жарылғыш келеді. Басқа газдармен араластырса ([[азот]], [[метан]], [[пропан]] т.б.) жарылу қаупі азаяды. Ацителенді инертті кеуек заттармен толтырылған (ағаш көмірі) болат баллондарда, ацетондағы ерітінді түрінде 1,5 — 2,5 МПа қысымда сақтайды және тасымалдайды. <ref>Қазақ Энциклопедиясы, 1 том</ref> Молекулаларында бір және екі қос байланысы бар көмірсутектерден басқа да қанықпаған көмірсутектер болады. Қарапайым өкілі ацетилен болып табылатын тағы бір қосылыстар тобы болады.
Ацетиленнің құрылысы. Ацетилен қатарындағы бірінші мүше түссіз газ, суда аздап ериді. . Ацетилен молекуласының құрылысын зерттеу, көміртегі және сутегі атомдарының бәрі бір түзу сызық бойына орналасқанын көрсетеді, молекула сызықтық құрылысты болады. Жүйелеу [[номенклатура]]сына сәйкес, үш байланысты көмірсутектер атаулары өздеріне сәйкес қаныққан көмірсутектердегі '''–ан''' жұрнағын '''–ин''' жұрнағына алмастыру арқылы шығады. Ацетилен көмірсутектерінің изомері бутиннен басталады.
[[Химия]]лық қасиеттері. Осы қатардағы көмірсутектердің қасиеттерін практикалық маңызы зор ацетилен мысалында қарастырамыз.
Ацетиленнің [[метан]]нан және [[этилен]]нен айырмашылығы – ол [[күйе]]лі жалын шығарып жанады. Ацетиленнің қанықпаған қосылыс екенін анықтау үшін ацетилен толтырылған [[цилиндр]]ге калий [[пермаганат]]ы ерітіндісін құямыз. Ерітінді тез түссізденеді. Сөйтіп, этилен сияқты, ацетилен де оңай тотығады.

'''Ацетилиннің қолданылуы.''' Молекуласында үш байланысы бар көмірсутектерден ең көп қолданылатыны – ацетилен.
Осыдан аз – ақ бұрын ацетилен металл пісіру және кесу үшін жанғыш зат ретінде ғана пайдаланылатын. Қазір ол әр түрлі органикалық қосылыстарды синтездеу үшін көбірек қолданылады.


==Пайдаланған әдебиеттер==
==Пайдаланған әдебиеттер==
<references />
<references />

10:59, 2011 ж. қазанның 12 кезіндегі нұсқа

Сурет:Acetylene 8164.JPG
Ацителен
Ацителен формуласы

Ацетилен,(латынша acetum — сірке және грек. nyle — ағаш, орман, зат), CH—CH — түссіз газ, қайнау температурасы — 83,80С, тығыздығы 1,0896 г/л. Оны 1836 жылы ағылшын химигі Э. Дэви ашқан, 1862 жылы француз химигі Бертоле синтездеп алған. Ацетилен сутегісінің қышқылдық қасиеті болғандықтан сілтілік металдармен ацетиленидтер түзеді, ал -электрондар бұлтының қатысуы арқылы әр түрлі элементтермен комплекстер құрайды. Ацителенге қосылу реакциясы тән. Ол екі сатыда жүреді: алдымен этилен, одан кейін алкан туындылары түзіледі. Ацителенді галогендеу реакциясы тетрахлорэтилен, трихлорэтилен, винилхлорид т.б. галогенді туындылар өндіруде қолданылады. Ацетилен әр түрлі катализаторлар көмегімен сумен әрекеттесіп сірке алдегидін түзеді. Ацителенге спирт қосу арқылы әр түрлі бағалы полимерлер және сополимерлер алу үшін қолданылатын мономерлер өндіріледі. Ацетиленді ĕ-пирролидонға қосқанда N-винилпирролидон, ал оны полимерлеу арқылы жасанды қанның негізін құрайтын зат алынады. Ацителеннің карбонилді қосылыстармен әрекеттесуінен ацетиленді спирттер, ал олардан әр түрлі биология активті және микроэлектроникаға қажетті заттар өндіріледі. Ацетиленнің циан қышқылымен әрекеттесуінен акрилонитрил, ал көміртек тотығымен, спирттермен не аминмен әрекеттесуінен акрил қышқылының эфирлері мен амиді түзіледі. Бұлар өте құнды полимерлер алуға жұмсалатын мономерлер. Ацителен кальций карбидін сумен өңдегенде алынады. Ацителенді табиғи газды электрокрекингтеу, термототықтыру крекингі, пиролиздеу арқылы және плазмохимиялық жолмен де өндіреді. Ацителен 5000С температурада немесе 0,2 МПа қысымда жарылғыш келеді. Басқа газдармен араластырса (азот, метан, пропан т.б.) жарылу қаупі азаяды. Ацителенді инертті кеуек заттармен толтырылған (ағаш көмірі) болат баллондарда, ацетондағы ерітінді түрінде 1,5 — 2,5 МПа қысымда сақтайды және тасымалдайды. [1] Молекулаларында бір және екі қос байланысы бар көмірсутектерден басқа да қанықпаған көмірсутектер болады. Қарапайым өкілі ацетилен болып табылатын тағы бір қосылыстар тобы болады. Ацетиленнің құрылысы. Ацетилен қатарындағы бірінші мүше түссіз газ, суда аздап ериді. . Ацетилен молекуласының құрылысын зерттеу, көміртегі және сутегі атомдарының бәрі бір түзу сызық бойына орналасқанын көрсетеді, молекула сызықтық құрылысты болады. Жүйелеу номенклатурасына сәйкес, үш байланысты көмірсутектер атаулары өздеріне сәйкес қаныққан көмірсутектердегі –ан жұрнағын –ин жұрнағына алмастыру арқылы шығады. Ацетилен көмірсутектерінің изомері бутиннен басталады. Химиялық қасиеттері. Осы қатардағы көмірсутектердің қасиеттерін практикалық маңызы зор ацетилен мысалында қарастырамыз. Ацетиленнің метаннан және этиленнен айырмашылығы – ол күйелі жалын шығарып жанады. Ацетиленнің қанықпаған қосылыс екенін анықтау үшін ацетилен толтырылған цилиндрге калий пермаганаты ерітіндісін құямыз. Ерітінді тез түссізденеді. Сөйтіп, этилен сияқты, ацетилен де оңай тотығады.

Ацетилиннің қолданылуы. Молекуласында үш байланысы бар көмірсутектерден ең көп қолданылатыны – ацетилен. Осыдан аз – ақ бұрын ацетилен металл пісіру және кесу үшін жанғыш зат ретінде ғана пайдаланылатын. Қазір ол әр түрлі органикалық қосылыстарды синтездеу үшін көбірек қолданылады.


Пайдаланған әдебиеттер

  1. Қазақ Энциклопедиясы, 1 том