Сынап: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
ш Робот: хорошая статья en:Mercury (element) |
||
60-жол: | 60-жол: | ||
{{wikify}} |
{{wikify}} |
||
[[Санат:Химиялық элементтер]] |
[[Санат:Химиялық элементтер]] |
||
{{Link GA|en}} |
|||
[[af:Kwik]] |
[[af:Kwik]] |
17:33, 2011 ж. қазанның 15 кезіндегі нұсқа
Сынап (Hydrargyrum), Hg – элементтердің периодтық жүйесінің ҚҚ тобындағы химиялық элемент, ат. н. 80, ат. м. 200,59. Табиғатта 7 тұрақты изотопы бар, олардың ең көп тарағандары Hg200 (23,13%) және Hg202 (29,8%) Радиоактивті изотоптары жасанды жолмен алынған.
Бұдан 2000 жылдай бұрын Үндістан, Қытай, т.б. елдерде бояу, дәрі және косметик. зат ретінде сынап минералы – киноварь (HgS) қолданылған. Грек дәрігері Диоскорид (б.э. 1 ғасырда) киноварьды темір ыдыста қыздырып, оның ақ буын “сұйық күміс” деп атаған. Алғаш қатты сынапты И.Браун мен М.Ломоносов алған (1759).
Табиғатта бос күйінде сирек, көбіне суда еріген және газ қалпында кездеседі. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 4,510–6%, шашыранды элемент. Белгілі 35 минералының ішіндегі өндіріс үшін маңыздылары: киноварь, метацианобарит, ливингстонит. Бөлме темп-расында сұйық күйде болатын жалғыз металл; жарқылдаған күміс түсті ақ, ромбылық сингонияда кристалданады, буы улы, тығыздығы 13,52 г/см3 (20%-та), балқу t –38,89С, қайнау t 357,25
Сынап Химиялық активтігі төмен, тотығу дәрежелері +1 және +2. Оттекпен әрекеттесіп екі түрлі оксид түзеді (Hg2O, HgO). Патша арағы, HNO3, ыстық H2SO4-терде ериді. Металдармен амальгама түзеді. Сынапты HgS-ті күйдіру арқылы немесе оны Na2S-те ерітіп, ерітіндіде түзілген Na2[HgS2]-ге Al-мен әсер етіп алады. Сынап тұздарынан Hg2Cl2 (каломель) дәрі ретінде, HgCl2 (алмас) дезинфекция ісінде пайдаланылады. Металл сынап NaOH, Cl2 өндіруде катализатор ретінде және радиотехникада, т.б. қолданылады. Сынап кен орындары Орталық Қазақстанда (Успен), Солтүстік Қазақстанда (Торғай) орналасқан. [1]
Температура °С |
ρ, 103 кг/м3 |
Температура °С |
ρ, 103 кг/м3 |
0 |
13,5951 |
50 |
13,4723 |
5 |
13,5827 |
55 |
13,4601 |
10 |
13,5704 |
60 |
13,4480 |
15 |
13,5580 |
65 |
13,4358 |
20 |
13,5457 |
70 |
13,4237 |
25 |
13,5335 |
75 |
13,4116 |
30 |
13,5212 |
80 |
13,3995 |
35 |
13,5090 |
90 |
13,3753 |
40 |
13,4967 |
100 |
13.3514 |
45 |
13,4845 |
300 |
12,875 |
Пайдаланған әдебиет
- ↑ ”Қазақ энциклопедиясы”, 8 том
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |