Кориолис күші: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
'''Кориолис күші''' [франц. ғалымы [[Г.Кориолис|Г.Кориолистің]] ([[1792 – 1843]]) құрметіне аталған] – материялық нүктенің салыстырмалы қозғалысына жылжымалы санақ жүйесі айналысының тигізетін әсерін ескеру үшін енгізілетін [[инерция]] күштерінің бірі. |
'''Кориолис күші''' [франц. ғалымы [[Г.Кориолис|Г.Кориолистің]] ([[1792 – 1843]]) құрметіне аталған] – материялық нүктенің салыстырмалы қозғалысына жылжымалы санақ жүйесі айналысының тигізетін әсерін ескеру үшін енгізілетін [[инерция]] күштерінің бірі. Кориолис күші нүктенің массасы мен [[Кориолис үдеуі|Кориолис үдеуінің]] көбейтіндісіне тең және ол осы үдеуге қарама-қарсы бағытталады. Айналған санақ жүйесінің айналу осіне [[параллель]] болмай қозғалған материялық нүкте Кориолис күшінің әсерінен жүйенің салыстырмалы жылдамдығына [[перпендикуляр]] бағытта ауытқиды. Басқаша айтқанда, материялық нүкте осындай ауытқуға кедергі жасайтын денеге қысым түсіреді. Бұл эффект [[Жер|Жердің]] тәуліктік айналуы салдарынан да пайда болады.Кориолис күші әсерінен еркін түскен дене [[вертикаль]] бағыттан шығысқа қарай ауытқиды; ал жер бетінде меридиан бойымен қозғалған дене қозғалыс бағытынан Солтүстік жарты шарда оңға қарай, Оңтүстік жарты шарда солға қарай ауытқиды. Жер айналысы баяу болғандықтан, бұл ауытқулардың шамасы аз болады. Үлкен жылдамдықпен қозғалған денелерде (мысалы, [[артиллерия снаряд|артиллерия снарядтарында]]), сондай-ақ, ұзақ уақыт бойы қозғалған денелерде (мысалы, өзен кемерінің мүжілуі) ауытқу шамалары едәуір болатындығы байқалады. Кориолис күші [[гироскоп]] пен [[турбина]] [[теория|теориясында]] әрдайым ескеріледі. |
||
[[ar:تأثير كوريوليس]] |
[[ar:تأثير كوريوليس]] |
||
23:46, 2012 ж. қаңтардың 16 кезіндегі нұсқа
Кориолис күші [франц. ғалымы Г.Кориолистің (1792 – 1843) құрметіне аталған] – материялық нүктенің салыстырмалы қозғалысына жылжымалы санақ жүйесі айналысының тигізетін әсерін ескеру үшін енгізілетін инерция күштерінің бірі. Кориолис күші нүктенің массасы мен Кориолис үдеуінің көбейтіндісіне тең және ол осы үдеуге қарама-қарсы бағытталады. Айналған санақ жүйесінің айналу осіне параллель болмай қозғалған материялық нүкте Кориолис күшінің әсерінен жүйенің салыстырмалы жылдамдығына перпендикуляр бағытта ауытқиды. Басқаша айтқанда, материялық нүкте осындай ауытқуға кедергі жасайтын денеге қысым түсіреді. Бұл эффект Жердің тәуліктік айналуы салдарынан да пайда болады.Кориолис күші әсерінен еркін түскен дене вертикаль бағыттан шығысқа қарай ауытқиды; ал жер бетінде меридиан бойымен қозғалған дене қозғалыс бағытынан Солтүстік жарты шарда оңға қарай, Оңтүстік жарты шарда солға қарай ауытқиды. Жер айналысы баяу болғандықтан, бұл ауытқулардың шамасы аз болады. Үлкен жылдамдықпен қозғалған денелерде (мысалы, артиллерия снарядтарында), сондай-ақ, ұзақ уақыт бойы қозғалған денелерде (мысалы, өзен кемерінің мүжілуі) ауытқу шамалары едәуір болатындығы байқалады. Кориолис күші гироскоп пен турбина теориясында әрдайым ескеріледі.
Пайдаланған әдебиет
Қазақ Энциклопедиясы, 11 - том
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|