Жарқанаттар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш Робот: избранная статья de:Fledermäuse
ш Боттың үстегені: vep:Öläpakaine
61-жол: 61-жол:
[[stq:Fläddermuuse]]
[[stq:Fläddermuuse]]
[[sv:Småfladdermöss]]
[[sv:Småfladdermöss]]
[[vep:Öläpakaine]]

12:58, 2012 ж. ақпанның 4 кезіндегі нұсқа

Жарқанаттар
Corynorhinus townsendii
Corynorhinus townsendii
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар
Жамағаты: Хордалылар
Табы: Сүтқоректілер
Сабы: Қолқанаттылар
Кіші сабы: Microchiroptera
Dobson, 1875
Ұлы тұқымдастары

Emballonuroidea
Rhinopomatoidea
Rhinolophoidea
Vespertilionoidea
Molossoidea
Nataloidea
Noctilionoidea

Жарқанат (лат. Microchiroptera) — қолқанаттылар отрядының бір тармағы. Олигоцен дәуірінен белгілі. Арктика, Антарктида және Мұхит аралдарынан басқа құрлықтарда кең тараған. Дүние жүзінде 20 тұқымдасқа бірігетін 700-дей түрі, ал Қазақстанда 3 тұқымдасы: тағатұмсықтылар (Rhіnolophіdae), оның 1 туысы, 3 түрі (кіші тағатұмсықты жарқанат, үлкен тағатұмсықты жарқанат, бұхар тағатұмсықты жарқанаты); жалтыртұмсықтылар (Vespertіlіonіdae), оның 8 туысы 23 түрі (Азия жалпаққұлақты жарқанаты, ақбауыр жарқанат, Бобринский жарқанаты, Иконников жарқанаты — Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген); иттұмсықтылар (Molossіdae), оның 1 туысы 1 түрі (кеңқұлақты жарқанат — Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген) бар. Бұлардың дене тұрқы 3 см-ден (кіші тағатұмсықты жарқанат) 9,2 см-дей (кеңқұлақты жарқанат). Салмағы 3,5 г-нан (ергежейлі жарқанат) 47 г-ға (қызғылт жарқанат) жетеді. Тері жамылғысында қоңыр және сұр түстері басым. Құлақ қалқанының жиегі дөңгелек емес. Көздері нашар көреді. Тырнақтары болмайды. 18 — 20 тісі бар, азу тістері бұдырлы. Туысын, түрін анықтауда тіс құрылысының, олардың орналасуының үлкен маңызы бар. Жарқанаттардың есту мүшесі жақсы жетілген. Кеңістікте өзі шығаратын жоғарғы жиіліктегі ультрадыбыстарды (40 — 80 кГц), сондай-ақ, адам естімейтін, төменгі жиіліктегі инфрадыбыстарды (12 кГц) қайта қабылдау арқылы бағдарланады. Жарқанат ұя салмайды, үңгірлерді, ағаш қуыстарын, үй, құрылыс шатырларын, жарқабақтардағы құс індерін мекендейді. Күндіз жеке не топтанып, бастарын төмен салбыратып, аяқтарымен тасқа, ағашқа, жарға жабысып демалады. Кешкі ымыртта және түнде жемтігін қалықтап ұшып жүріп, тасадан тосын шабуыл жасап, шап беріп аулайды. Әр түрлі омыртқасыздар, әсіресе, түн жәндіктерімен қоректенеді. Қазан — қараша айларында қысқы ұйқыға кетеді. Бұл кезде Жарқанаттардың дене темп-расы қоршаған орта температурасынан 1 — 2°С-қа ғана жоғары болады. Наурыз — сәуір айларында оянады. Ал қыс жылы болған жылдары қысқы ұйқыға кетпейді. Жарқанат табиғи жағдайда 20 — 25 жылдай тіршілік етеді. Жылына бір рет көбейіп, жалқы кейде егіз табады. Балалары анасына жабысып өмір сүріп, бір айдан соң өз бетінше ұша бастайды. Жарқанаттар әр түрлі зиянды жәндіктермен қоректеніп, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылықтарына пайда да келтіреді. Сондай-ақ, түрлі аурулар (әсіресе, құтыру) таратып, адамға, жануарларға зиянын да тигізеді;[1][2]

Пайдаланылған әдебиет

  1. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
  2. Қазақ энциклопедиясы


Үлгі:Link FA Үлгі:Link FA