Қытай қорғаны

Ұлы Қорған*
UNESCO World Heritage Site
State Party	Қытай
Type	Мәдениеттік
Criteria	i, ii, iii, iv, vi
Reference	438
Region**	Asia-Pacific
Inscription history
Inscription	1987  (11-ші Session)
* Name as inscribed on World Heritage List. ** Region as classified by UNESCO.

«Ұлы Қорған» (дәст. қыт.: 長城; жеңіл. қыт.: 长城; пінин: Chángchéng; «ұзын қала қорғаны») немесе (дәст. қыт.: 萬里長城; жеңіл. қыт.: 万里长城; пінин: Wànlǐ Chángchéng; дәлме-дәлді «10 000 ли ұзынды қорған (里)¹») — Қытайдың Миң әулеті (1368—1644) тұсында салынған құрылыс.

«Ұлы Қорғанның» шығысы Ляудұңның Жолбарыс тауынан басталып, батысы Гансудағы Жяйүйгуанға дейін барады, жалпы ұзындығы 6700 km артық. 7 ғ. ЗБ дәуірден бастап 17 ғ. дейінгі 1000 жылда, жиыны 10 патшалық әулеті құрылыс салып, осы қорғанды жасаған.

Бейжің, Хыбый, Шанши, Гансу сияқты жерлердегі қорғанның орташа биіктігі 7—8 m, қорған үстінің кеңдігі 4—5 m. Қорған үстінде бақылау және атқылау қарауылы бар. Қорғанды бойлай, белгілі аралыққа белгі отын жағатын тұғыр орнатылған. Жау нышаны байқала қалса, күндіз түтін салып, түнде от жағып бір-біріне әскери белгі беретін болған. Осыған негізделіп «Ұлы Қорғанның» жәй қорған емес, өткел аузы, әскерлер тұрағы, от жағатын тұғыр түгел қамтылған әскери қорғаныс жүйесі екендігін білеміз.

Қорғанды салғанда, көбінесе, кірпіш жинап, тас қалаған, шыңдап дуал түйген.

Чу

Ең ертедегісі 656 ЗБ ж. немесе одан көп бұрын салынған. Бұл Қытай тарихында Чұнчиу шидай деген кезеңіне тура келеді. Қытайдың орта және терістік бөлігінде көптеген ұсақ мемлекеттер болған, соның ішіндегі Чу мемлекеті жаудан қорғану үшін осы қорғанды салған. Әне содан бастап әр қайсы мемлекет қорған салып, қорғаныс орнатқан. Жасаған қорғандарының бірнеше жүз km ұзындығынан 1,­2 мың км дейін жеткен.

Чин

221 ЗБ ж. Чин әулеті патшасы — Чин Шыхуаң Қытайды бірлікке келтіреді. Солтүстіктегі көшпенді ғұндар оңтүстікке жасаған шапқыншылығын бөгеу үшін, патша солтүстікте салынған ішінара қорғандарды бір-біріне тұтастыру бұйрығын түсіреді. Ол тұстағы қорғанның жалпы ұзындығы 5000 km жеткен әрі сол тұстан бастап «Ұлы Қорған» деп атала бастаған.

Хан

Хан әулеті (206 ЗБ—220) тұсында, қытайлар мен ғұндар арасында үнемі соғыс болып тұрады да, Хан патшалығы «Ұлы Қорғанды» батысқа қарай соза түсіп, жалпы ұзындығын мөлшермен 10 мың km жеткізеді. Бұл ханзулар тарихындағы ең ұзын қорған есептелінеді. Хан патшалығының бұлай істеуі, жаңа ашылған «Жібек Жолын» қорғау үшін де еді.

«Ұлы Қорған» фотосуреті

1987 ж. «Ұлы Қорған» мәдениеттік дүние мұрағатына кіргізілді.

Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Great Wall of China