Бөденешөп

Бөденешөп
Veronica chamaedrys
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Asterids Сабы: Lamiales Тұқымдасы: Plantaginaceae Тайпасы: Veroniceae Тегі: Veronica Карл Линней
Үлгілік түрі
Veronica officinalis L., 1753
түрлері
450 түрі белгілі

Бөденешөп (лат. Veronica) – бақажапырақ тұқымдасына жататын далада, шабындықтарда өсетін бір не көп жылдық шөптесін өсімдіктер.

Бөденешөп өзен жағаларында, далалы, шалғынды жерлерде, биік тауларда өседі. Қазақстанда 47 түрі кездеседі. Сабақтары, көбінесе, тік өседі. Жай жапырақтары тілімденген немесе бүтін жиекті, қарама-қарсы, кейде кезектесіп орналасады. Кейбір түрлерінің жапырақтарының сыртын түк басқан. Гүлшоғыры шашақ, масақ, сыпырғыш тәрізді. Гүлдері алқызыл, көк, көгілдір, күлгін түсті болады. Тостағанша жапырағы 4, күлте жапырақтары 5, аталығы 2, аналығы біреу. Мамыр — тамыз айларында гүлдеп, шілде — қазанда жемістенеді. Жемісі — қауашақ. Ұзына бойына қақырап ашылады. Тұқымдарының сырты тегіс, кейде қыртысты, түк басқан. Бөденешөптің пішенін мал жақсы жейді, кейбір түрінен алколоид, глюкозид алынады. Бөденешөптің Алатау бөденешөбі және киікшөптес Бөденешөп аталатын түрлері Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Киікшөптес бөденешөп (V. serpylloіdes) — көп жылдық шөптесін өсімдік, биіктігі 8 см-дей. Тарамдалған тамыры бар. Сабағы жіңішке, сыртын түк басқан. Жапырақтарының ұзындығы 8 мм, ені 5 мм, сағақсыз, өркен бойына қарама-қарсы орналасады. Ақ, көк түсті гүлдері масақ тәрізді гүлшоғырына топталған. Тұқымынан көбейеді. Шілде — тамызда гүлдейді. Жемісі — қауашақ. Оның шағын ареалдары Жетісу (Жоңғар) Алатауы мен Сайрам өзендері бойында ғана кездеседі. Құрамында — 250—260 мг‰ витамин С, 8— 10 мг‰ провитамин А (каротин) бар. Мал мұны көк күйінде жемейді, кепкен шөбін жей береді.

Түрлері

• Veronica alatavica – Алатау бөденешөбі
• Veronica dillenii – Көкжаулық
• Veronica serpylloides – Киікшөптес бөденешөп