Гистология
Гистология — (грек. hіstos – ұлпа және logos – ілім) – тірі ағзалардың (адам, жануар және басқа да көпжасушалы ағзалардың) ұлпаларын, олардың түзілуін, құрылымын, қызметін және өзара әрекеттесуін зерттейтін ғылым;
Гистологияның міндеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гистологияның міндеті – ұлпа эволюциясын анықтау, оның организмде дамуын (гистогенез), хим. қасиеттерін (гистохимия), жасушаларының құрылысын, атқаратын қызметін (гистофизиология) зерттеу. Жеке ғылым саласы болып Гистология 19 ғ-дың басында микроскоппен зерттеудің дамуына байланысты қалыптасты. Жалпы Гистология – ұлпаның дамуын, құрылысын және атқаратын қызметін зерттесе, жеке Гистология – адам және көп жасушалы жануарлар органдарының микроскопиялық құрылымын зерттейді. Кейде мұны «микроскопиялық анатомия» деп те атайды.
Гистологияның зерттеу әдістері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гистологиядағы зерттеу әдістері гистологиялық препараттарды дайындауды, содан кейін оларды жарық немесе электронды микроскоппен зерттеуді қамтиды. Гистологиялық препараттар - бұл жағындылар, ағзалардың іздері, мүше бөліктерінің жұқа тілімдері, мүмкін арнайы бояумен боялған, микроскоптың зат шынысына орналастырылған, консервілеу ортасына салынған және қақпақпен жабылған.
Алғашқы зерттеулер мен жаңалықтар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
«Гистология» терминін ғылымға неміс ғалымы К.Майер енгізген (1819ж.). Қазақстанда Гистология саласындағы жүйелі зерттеулер Алматы зоотех.-малдәрігерлік институты (1929ж., қазіргі Қазақ ұлттық агр. университеті) мен Қазақ мед. институтының (1932ж., қазіргі Қазақ ұлттық мед. университеті) гистология және эмбриология кафедраларында басталды. 1930–1960 ж. омыртқалы жануарлардың ұлпалары, олардың құрылымындағы ерекшеліктер, ұлпа филогенезі мен ұлпа айналасындағы жағдайларға байланысты зерттелді. 1970 жылдан бері кейбір жалпақ құрттар мен жұмыр құрттардың жүйке жүйесі, ас қорыту мүшелері, сондай-ақ, малдың еті мен өкпесі, жүрегі мен қан тамырлары, терісі гистология тұрғыдан айқындалды. Тамақтану, ғарышқа ұшу жағдайларының адам мен жануарлар ұлпасына тигізетін әсері анықталды. Жүйке талшықтарының адам органдарында тарамдану тәртібі зерттелді. Адам мен жануар ұлпаларына ауырған кезде болатын гистологиялық өзгерістер сипатталды.
Гистология саласының дамуына үлес қосқандар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстанда Гистология саласының дамуына үлес қосқан ғалымдар: Ф.Мұхамедғалиев, А.Зорина, Б.Шайкенов, І.Шағыров, З.Слободин, т.б. Қазіргі кезде Гистологиялық зерттеулермен Қазақстан Білім және ғылым министрлігінің Зоология институты, «Биоген» жабық акцион. қоғамы, Қазақ ұлттық мед. ун-ті және т.б. жоғары оқу орындарының арнайы кафедралары шұғылданады.
Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев