Дұң ұлты
| гам, бугам | |
| Дұң | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
2 514 000 (1990) | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдарды ұстанады |
Дұң ұлты (өз аты - гам, бугам)[1] – Қытайдағы аз ұлттардың бірі[2]. Олар негізінен Гуйжоу, Хунан, Гуаңши, Хубей провинцияларында қоныстанған. 1990 жылғы Қытай санағы бойынша шамамен 2 514 000 адам тұрады.[3]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар дұң тілінде сөйлейді.[4] Дұң тілі қытай-тибет тіл жүйесінің жуаң-дұң тіл семиясына, дұң-шүй тіл тобына жатады. Олардың төл жазуы болмаған. 20 ғасырдың 50 жылдары латын әліпбиі негізінде дұң жазуы жасалған болатын. Қытай тілі де кеңінен таралған.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көпшілігі (шамамен 80%) дәстүрлі нанымдарды ұстанады, қалғандары буддистер (махаяна).[5]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дұңдар өздерінің шығу тегі жағынан Қытайдың тарихи әдебиетінде бойюэ деп аталатын жуан-тун тобының халықтарының ең көне ата-бабаларымен тығыз байланысты, ал наньюэден тәуелсіз ежелгі юйюэ тобын құрады. Қытай шежірелеріне сәйкес, дұңдардың ата-бабалары қазіргі кездегі аумақтардың ең ежелгі халқы болған деп пайымдауға болады. Дұң тайпалық одақтарда өмір сүрді, олар алғашқы қауымдық жүйенің ыдырау сатысында, қалыптасып келе жатқан феодалдық қатынастармен болды. Дұң өлкелерін қытайлар отарлауына байланысты феодализация процесі күшейе түсті. Қауымдастықтың бұрыннан сақталған түрі феодалдық өндіріс тәсілінің қажеттіліктеріне бейімделді. Шаруалардың ең кедей бөлігі әр түрлі езгілерге қарсы, көптеген салықтар мен алымдарға қарсы күреске көтерілді. XIV ғасырда шаруа Мианның басшылығымен болған көтеріліс халық арасында әлі күнге дейін ұмытылған жоқ. Көтеріліс астанадан арнайы жіберілген қытай әскерлерінің күшімен басылды. Тайпин көтерілісі кезінде Тяньчжу, Цзиньпин, Юпинг, Сансуй және басқа уездердегі 100 мыңнан астам дұң көтеріліске шықты. Жергілікті езгілер мен қанаушыларға қарсы, кейіннен де империализм мен гоминьдан үстемдігіне қарсы күрес 1949 жылы ғана аяқталды.[6]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дұңдардың негізгі кәсібі – егіншілік, олар күріш, жүгері, тәтті картоп, көкөністер өсіреді. Сонымен қатар, су басқан күріш алқаптарында балық өсіріледі. Дұңдар сонымен қатар мал шаруашылығымен (буйвол, шошқа, т.б.), орман шаруашылығымен, шырша өсірумен айналысады. Дұңдардың қонақты түйеқұспен қарсы алатын әдеті бар. Қолөнері дамыған: ағаш, тас және металл өңдеу, мата тоқу, бояу және кестелеу, мұны негізінен әйелдер атқарады.[7]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Отбасы шағын, неке патрилокальды, бірақ жас әйелді үйлену тойынан кейін ата-анасының үйіне қайтару салты сақталды, ол бірінші баласы туғанға дейін сонда болды. Қауымдық-патронимиялық байланыстар күшті.
Тұрғын үйлері қаңқалы-бағаналы, әдетте екі қабатты, тақтай қабырғалары, төбесі жабынқышпен қапталған. Бірінші қабаттың орталық бөлмесі қонақ бөлмесі болып табылады, кіреберіске қарама-қарсы қабырғада ата-баба құрбандық орны бар, бүйірлік бөлмелер мен екінші қабат тұрғын үй болып табылады.
Ерлер киімі - қысқа, жағасыз, тік астарлы немесе оң жағалы күртеше, қысқа шалбар; әйелдер – екі жағына бірдей қаусырмалы киімдер, жағасы жоқ кеудеше, белдемше.
Тағамның негізі - пісірілген күріш, көкөністер, ет, балық.[8]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Что такое Дун? Значение слова Дун в словаре народов https://diclist.ru/slovar/narodov/d/dun.html
- ↑ "Көрші" әмбебап мәдени журналы, №6591-Ж, 2008, 06, №26
- ↑ Народность Дун https://www.chinahighlights.ru/culture/dong-minority.htm
- ↑ Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%B4%D1%83%D0%BD
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/1970235 Мұрағатталған 30 тамыздың 2019 жылы.
- ↑ Народы Китая / Дун https://www.abirus.ru/content/564/623/624/639/11952/11983.html
- ↑ Словари и энциклопедии на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/908413#cite_note-1
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Дұң http://www.etnolog.ru/people.php?id=DUNC
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
