Майра Уәлиқызы Шамсутдинова
| Дүниеге келгені: |
1890 Кереку, қазіргі Павлодар қаласы, Ресей империясы |
|---|---|
| Қайтыс болғаны: |
1927 Павлодар, КСРО |
| Мансабы: | халық әншісі, композитор |
Майра Уәлиқызы Шамсутдинова– халық әншісі, композитор. 1896 ж. 6-мамырда Кереку (қазіргі Павлодар) қаласында дүниеге келген. Майра жасынан гармон тартып, ән салған. Кереку, Баянауыл, Семей аймағындағы жәрмеңке, той-думандарда өнер көрсетіп, есімі елге жайылған.
Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1890 жылы қазіргі Павлодар облысы Павлодар қаласында дүниеге келді. Майра 13 жасынан бастап көптеген тыңдаушылар алдында өнерін көрсете бастаған.
Шығармашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дауысының ауқымдылығы класскалық, жеке және сол заманғы шығармаларды орындау мүмкіндігін беретін.
Ол қазақ, татар, орыс тілінде кәсіби орындаушылығымен таң қалдыратын. Әміре Қашаубаев және Иса Байзақовтардың қатарында өзінің өнерін Баянауыл және Қоянды жәрмеңкелерінде көрсеткен.
1926 жылы әйгілі этнограф-музыкант А.В. Затаевичпен кездесіп, өзінің орындауындағы жеке әндері мен 13 халық әндерін жазған.
«Майра» әні өте танымал болды (басқа атауы— «Убайра», «Райра», «Хару-раку-райра»)- ақындар өнерінің салтында шығарылған өзіндің әуендік «автопортрет».[1]
Шығармалары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- “Ахау, Семей”
- “Гауһар тас”
- “Ертіс”
- “Сәулем-ай”
- “Мақпал”, т.б. халық әндері болды.
Александр Затаевич Майраның орындауында [2]
- “Мақпал”
- “Көкмайса”
- “Қарағым-ау”
- “Қаракөз”
- “Баянауыл”
- “Телқоңыр”
- “Даланың әні”
- “Құрбымжай”
- “Алқарағай көк”
- “Хұсни құрдас”
- “Смет” әндерін жазып алып, нотаға түсірген.
Ол өз орындауында жаздырған “Майра”, “Қызыл гүл”, “Өкшесі етігімнің айнала жез”, “Бақша” әндерінің авторы. Әншілік өнерді кәсіби дәрежеде меңгеріп, өзіндік нақышпен сырнайға қосылып айтқан. Қазақ әндерімен қатар татар, орыс әндерін де нақышына келтіре орындаған. 1927 ж. 1-мамырда Керекуде қайтыс болды. Майраның әндерін композиторлар Евгений Брусиловский “Қыз Жібек” операсында, Александр Зильбер “Қайта туған Қазақстан” симфониясында, Бақытжан Байқадамов “Майра” хор капелласында пайдаланды. Әбділда Тәжібаев “Майра” атты пьеса, поэма жазды. Майраның әндері Ахмет Жұбановтың, Мақсұтбек Майшекиннің, т.б. назарына ілігіп, жазбаға түсіп өңделген. Бүгінде оның 20-ға тарта әндері белгілі болып отыр. “Майра және өнер” атты жинақ шықты. Майра Уәлиқызы атындағы әншілер байқауы өткізіліп тұрады.[3]
Пайдаланылған cілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Майра және өнер, А., 2001.
- ↑ Затаевич А.В., 1000 песен казахского народа, М., 1963;
- ↑ Балалар Энциклопедиясы, 6 том.
Әдибиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Павлодар. Павлодарская область. Энциклопедия, Павлодар., 2003; Казахстан, А-А., 1969 (Павлодарскаое Прииртышье)