Сириялықтар
| Сирия арабтары | |
| Сириялықтар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
20 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Сириялықтар — араб халықтарының бірі, Сирия Араб Республикасының негізгі халқы.[1] Жалпы саны 20 миллионға жуық адам.[2] Сондай-ақ олар Кувейтте (100 мың адам), Германияда, Солтүстік және Оңтүстік Америкада, Африка мен Австралияда тұрады.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Араб тілінің сириялық диалектісінде сөйлейді.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Діни жағынан сириялықтардың 85%-ға жуығы мұсылмандар (негізінен сунниттер), қалғандары христиандар (православиелік, католиктер т.б.).[4]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазіргі уақытта Сириядағы ең көп этникалық топ болып табылатын сириялық арабтардың тарихы біздің дәуіріміздің 7 ғасырында басталады. Араб халифатын жаулап алу бір кездері семиттік Дамасктің толық басып алынуына әкелді. 100 жылдай Сирияның гүлденуі мүмкін еді, бірақ Дамаск халифаты құлдырай бастады, ал крест жорықтары екі ғасырға созылған қақтығыстарға әкелді. 12 ғасырдың аяғында Сирия Мысыр сұлтаны Саладиннің билігіне өтті. Одан кейін моңғолдардың жаулап алу уақыты келді. Дамаск мен Халеб Хулагу ханның билігіне өтті, бірақ мамлюктермен қақтығыс одан әрі жаулап алуға кедергі болды.
Египет үстемдігі 1517 жылға дейін созылды. Османдар келіп, елді 4 облысқа бөледі. Сирияның проблемасы оның үнемі жаулап алушылардың қысымын бастан кешіруінде ғана емес, сонымен бірге ішкі қайшылықтарда болды. 1918 жылы Файсал I басқарған араб әскерінің келуімен Дамаск халифатының қайта жандануына алғышарттар болды. Бірақ Еуропа арабтардың билігін мойындамай, 1920 жылы халықаралық конференцияда Сирияны өздерінің мандатына айналдырған француздардың билігін жариялады. 1945 жылы ұлттық армияның құрылуымен Сирия шамамен бір жылдан кейін барлық британдық және француз әскерлері шығарылған кезде тәуелсіздікке қол жеткізді.
Қазіргі Сирия өткен ғасырдың ортасынан бері ауыр дағдарыс жағдайында болды. Араб-израиль соғысы, диктаторлардың ауысуы, үздіксіз әскери төңкеріс елде тұрақтылыққа қол жеткізуге мүмкіндік бермей отыр.[5]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сириялықтар ауыл шаруашылығында (егіншілікте), қолөнерде, саудада және өнеркәсіпте жұмыс істейді. Техникалық дақылдар (мақта, темекі, күнжіт, қант қызылшасы, зығыр, кендір), дәнді дақылдар (бидай, арпа, жасымық, тары, жүгері, күріш), бұршақ, бақша дақылдары (қызанақ, қияр, баклажан, бұрыш, асқабақ, т.б.) өсіріледі. Жеміс-жүзім (зәйтүн, інжір, тұт, өрік, пісте, анар, алма, жүзім, цитрус жемістері, қарбыз және т.б.). Мал шаруашылығымен (қой, ешкі) негізінен жартылай отырықшы және жартылай көшпелі халық айналысады.
Түйе шаруашылығы оңтүстіктегі руал көшпелілері арасында, Жазира және Маназира аймақтарындағы шаммар, асбаа және аназа тайпалары арасында шектеулі деңгейде сақталған. Дамаск, Алеппо, Хомс, Хама қалаларында дәстүрлі қолөнер дамыды – тоқу (брока, жүн, жібек және мақта маталар, кілем бұйымдары), ағаш ұстасы, ұсталық және зергерлік бұйымдар, шыны үрлеушілер жұмыс істейді, мыс, қола, қалайы ыдыстары көрші араб елдерінде де үлкен сұранысқа ие. Кейбір сириялықтар өнеркәсіпте жұмыс істейді.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сириялықтар, соның ішінде отырықшы бөлігі, тайпалық бөлінуді сақтайды. Ірі тайпалар: руала, шаммар, акейдат, валид али, бени халлед, мавали, хадеддийин, Фадл және т.б. Сирияның шығысында (Бадия немесе "бедуин елі") әдетте бедуин құқығы әрекет етеді.
Музыкалық, ән-би фольклоры (дабка биі, қылышпен билеу, т.б.) көп жағынан ливандық және палестиналық арабтардың халық өнеріне ұқсас.
Сириялықтар арасындағы дәстүрлі өмір сүру нысандары отырықшы және көшпелі өмір сүру ерекшеліктерінің жиынтығы болып табылады. Тұрғын үйлері ливандық, иорданиялық және палестиналық арабтар арасында кең таралған жерорта теңізі және левантиндік типтердің жергілікті нұсқаларына жатады, төбесі жалпақ террассасы бар тікбұрышты тас, саман немесе балшықпен қапталған бір бөлмелі үй. Солтүстік пен солтүстік-шығыста күмбезді үйлер бар. Көшпелілер мен жартылай көшпелілер ешкі жүнінен жасалған қара шатырларда тұрады. Орта Евфраттың жағасында қабырғалары қыш және ағаштан жасалған шатыр түріндегі жазғы тұрғын үйлер бар.
Сирияның солтүстігі мен батысындағы таулықтардың киімдері балағы етікке салынған шаровар, қысқа көйлек және кең белдікпен байланған жүн күртеден тұрады. Оңтүстікте және оңтүстік-шығыста араб көшпелілері ұзын жеңді көйлек, ашық жүн плащ, сандалдар киеді. XX ғасырдың басынан бері дәстүрлі киімдермен бірге еуропалық пиджак пайда болды. Ерлердің бас киімі – сәлде немесе орамал (ақ немесе түрлі-түсті). Әйелдер киімі – шашын жауып тұратын бас киім, ұзын көйлек, жеңсіз күртеше, түрлі-түсті аяқ киім. Мереке күндері әйелдер күміс немесе алтын әшекейлері бар бас киімдер киеді. Ауыл элитасының және консервативті қалалық ортаның мұсылман әйелдері беттерін ашық қара жамылғымен жабады.
Шаруалардың әдеттегі тағамы - бургул (қайнатылған ұсақталған бидайдан жасалған ботқа), арпа және бидайдан жасалған шелпек, ешкі сүті, шөптер, кейде қой немесе ешкі еті. Көшпелілер мен жартылай көшпелілердің рационында сүт өнімдері, құрма, ет көбірек орын алады. Сириялықтар дініне қарамай анис қосылған жүзім арағын ішеді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/3665853 Мұрағатталған 24 қарашаның 2022 жылы.
- ↑ Сирийцы https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1628286
- ↑ СИРИЙЦЫ https://slovaronline.com/browse/03756dff-e18e-328d-a6ed-841e21153fe9/%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B9%D1%86%D1%8B
- ↑ Большая советская энциклопедия https://gufo.me/dict/bse/%D0%A1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B9%D1%86%D1%8B
- ↑ Сирийцы — сложная жизнь интересного народа https://travelask.ru/articles/siriytsy-slozhnaya-zhizn-interesnogo-naroda
- ↑ Родионов М. А. Сирийцы. http://www.etnosy.ru/node/328
