Бота аяқтандыру

Бота аяқтандыру - жаңа туған ботаны аяғынан тұрғызып, емуге үйрету, қарақұлақтанып өсіп, көндігіп кетуіне мүмкіндік жасау. Інгеннің туар мезгілі жақындаған кезде күйлеген жеріне бошалап қашуы жиі болады. Інгенді арнайы қорада ұстамаса, туған жас ботаны бура, атандар шайнап тастайды дейді. Бота туғанда алдыңғы аяғымен келетіндіктен, көмектесуші адам тартып шығарады. Жаңа туған ботаның аузынан үрленген соң, енесінің алдына тастап қояды. Басын соқпауын қадағалайды, өркешінен тартып аяғынан тұрғызады, ауыздандырады. Бота жаңа туған кезінде өте тартымды, анасын іздеп боздағандагы дауысы жіп-жіңішке, кірпіктеріұүп-ұзын, ал өркеші шеміршек тәрізді болады. Бота асау болмасын, табаны таймайтын болсын деп табанын тырнайды, танауына саусақ тығып кеңсірігін, тынысын ашады. Жақын көршілердің әйелі ботаның құйрығын тістеп, оған «кіндік шеше» болады. Түйенің боталауы өзге түлікке қарағанда ерекше. Осыған байланысты қазақта «түйе боталағандай» дейтін сөзде бар. Қазақтар боталаған інгенге жын шайтандар сескеніп жоламайды деп ырымдайды. Түйе көбінесе ақпан- көкек айлары аралығында боталайды. Алғашқы үш күнінде бота өте әлсіз болып, анасының бауырына мал иесінің өзі көтеріп салып емізеді. Бота әлді болу үшін үш күнге дейін уызын түгелімен емізеді. Үш күннен соң сауа бастайды. Бота жылдам еме алмаса, енесінің емшегін таба алмай, шабы мен бүйірін түрте береді. Сол кезде енесі ботаның құйрығын бақыртып тістеп тастайды. Ол інгеннің емшектің сыздағанына шыдамағанынан істейтін әрекеті деседі мәлімет берушілер.

Дәстүрлі ортада түйесі туған үй көрші-қолаңнан «інген туды» деп сүйінші сұрайды. Боталы болған үй «үлпершек асып» (көтенасар тәрізді) ғұрыптық тағам үлестіреді.

Інгенді сауып оның уыз сүтін араластыра қайнатып «жылма» деп аталатын тағам дайындайды.

Егер түйе ботасынан жерісе, молдаға тұзға дем салдыру арқылы дұға оқыттырып, оны езіп жеміне қосып береді немесе інгеннің желініне жағады. Кейде дұға жазылған тұмарды ботаның мойнына іледі. Телудің келесі бір түрінде енесі мен ботасын қараңғыға қойып, сүтін ботаның денесіне жағып, інгенге ботасының иісін алдырып иітеді.