Бура пішу

Бура пішу - құтпан малдың аталық қабілетін оташылық жолмен үзу. Жақсы тұқым беретін, текті, кесек денелі, таңдаулы еркек малды қалдырып, басқаларын шаруашылыққа пайдалану үшін пішу үрдісі ертеден қолданылған. Пішуді көбінесе қаңтар, ақпан айларында істейді. Өткен ғасырда Торғайдағы түйе шаруашылығы туралы қолжазба есебінде ветеринар В.А. Васильев төмендегідей жайларды баян етеді. «Қырғыздар (қазақтар) түйені пішуді негізінен 5 жастан асырмай, көктемде наурызда іске асырады, ал күзге қалса, қазан айында, ыстық қайтқан, жараның жазылуына қолайлы кезде жасайды. Түйені қыстың аязды мезгілінде пішсе, оны «сыту» деп атайды» - дейді. Пішілетін бураны жығып, алдыңғы 2 аяғын матап, артқы 2 аяғын мойнына қарай тартып байлайды. Пішуде қолданатын «қысқаш ағашты» тотияйын немесе алмас ерітінділерімен шылап, ауру жұқтырмау амалын қарастырады. Бураның теріден әрі үлпершегіне кездік тигізбей, шап жақ қырынан ұма қалтасын жарып, ен дорбасын бүліндірмей бүтін алып шығады. Осыдан кейін пышақ уытын асқындырмайды әрі ауруға ұшырамауына әсер етеді деп алабота күлін жағып тастайды. Пішілген бураның пішпе жарасы кезеп алып, ісіп, іріңдеп асқынған жағдайда алаботаны көп етіп жинап өртеп, оның ыстық күліне бураны шөгереді. «Ен бауын» мойнынан өткізген екі енді жеке-жеке қысқаш ағашпен байлап, оны қатты қысқан күйінде қалдырады. Салақтап жүрген ен уызы 5-6 күнде сарқылған соң құрап, қысқышпен бірге өздігінен түсіп қалады. Соғып жараламау үшін құйрығын өркешке жіппен байлап тастайды.

Піштіру аяқталған соң малын піштірген әрбір үй «пішпе шашу» дастарқанын алып, ауыл ақсақалының шаңырағына «пішпе шайға» жиналады.

Мал иесі пішуші адам 10 түйені пішсе, 1 қой және шапан немесе ақшаға шаққанда 1 теңгеден кем емес пұл төлейтін болған. Ол кезде кәрі түйе 20-25, айыр 35-40, жақсы жас нар 75-100 теңгеге бағаланған. Бұл әрине мал иесінің дәулетіне байланысты төленген. Сонымен қатар ырым үшін де қолы ауыр болмасын деп пішпешіге ақтық пен ақша береді.