Габон
| Габон Республикасы фр. République gabonaise | |||||
| |||||
| Ұран: «Union, Travail, Justice» | |||||
| Әнұран: «La Concorde» (тыңдау ) | |||||
| |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 17 тамыз 1960 жыл (Франциядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | француз тілі | ||||
| Елорда | Либревиль | ||||
| Ірі қаласы | Либревиль | ||||
| Үкімет түрі | Президенттік республика | ||||
| Президенті Премьер-министрі |
Али Бонго Ондимба Жульен Нконге Бекале | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті |
Әлем бойынша 76-шы орын 267 667 км² 3,76 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2013) • Тығыздығы |
▲ 1 738 541[1] адам (154-ші) 1 811 079 адам 6,77 адам/км² | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда |
38,280 млрд.[2] $ 18,647[2] $ | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда |
17,212 млрд.[2] $ (8,384[2]) $ | ||||
| АДИ (2017) | 0,702[3] (жоғары) (110-шы) | ||||
| Валютасы | франк | ||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | .ga | ||||
| ISO коды | GA | ||||
| ХОК коды | GAB | ||||
| Телефон коды | +241 | ||||
| Уақыт белдеулері | +1 | ||||
Габон (фр. Gabon [ɡaˈbõ]), толық ресми атауы — Габон Республикасы (фр. République gabonaise) — Орталық Африкадағы ел болып, Франция елінің бұрынғы отары. Африка континентіндегі ең бай және тұрақты мемлекет болып ессептеледі. Елордасы— Либревиль қаласы. Халқы 2,2 млн.
Этимология[өңдеу | қайнарын өңдеу]
«Габон» сөзі португал тілінде Мбе озеннің атауы. Ол «капюшонмен пəлте» мағынасын білдіреді, сондай атау саласының нақты пішіні үшін алынған.
География[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Географиялық жағдай[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Габон Орталық Африканың батысында орналасқан. Ол шығыс пен оңтүстікте Конго Республикасымен шекараласады (шекарасының ұзындығы 1903 км), солтүстігінде Камерунмен (298 км), солтүстік-батысында - Экваторлық Гвинеямен шектеседі. (350 км), батыста ел Атлант мұхитының Гвинея шығанағы суларына шығады.
Шекараның жалпы ұзындығы - 2551 км, жағалау сызығының ұзындығы - 885 км. Елдің жағалау сызығын Лопес мүйісі екі бөлікке бөледі. Одан оңтүстікке қарай жағалаулар түзу, тегіс, таяз лагуналар бар. Мүйістен солтүстікке қарай жағалау сызығы анағұрлым күрделі, ыңғайлы шығанақтары бар - сағалары өзендері.
Габонның жалпы ауданы 267,667 км² құрайды. Оның ішінде су беті 10000 км² құрайды (жалпы алаңның 3,7%), ал жер 257 667 км² алып жатыр. Жер қорының басым бөлігін (77%) ормандар алып жатыр, жайылымдар жердің 18% құрайды, ал 2% егістік жерлерге бөлінген
Табиғи жағдайлар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Габон экваторлық және субэкваторлық белбеулерде орналасқан. Ыстық және ылғалды климатқа байланысты ел аумағының шамамен 80% -ын тығыз мәңгі жасыл ормандар алып жатыр. Жер бедері батыстан көтеріліп, ені батпақты жағалауы бар ойпат 30-200 км, шығысқа қарай биік таулар және тау тізбектері бар.
Климат[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Климат ыстық және ылғалды, солтүстігінде экваторлық -климаттан батысқа және оңтүстікте субэкваторлық климатқа ауысады.
Орташа айлық температура шілдеде +22 °C-ден +24 °C-ге дейін және сәуірде +25 °C-ден + 27 °C-ге дейін, ыстық айларда оңтүстік-шығыста +32 °C-тан асады. Жауын-шашынның орташа мөлшері жылына 1500-2000 мм, жағалау белдеуінің солтүстігінде 2500-4000 мм дейін.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Габонның бірінші тұрғындарымен пигмейлер болған. Олар тропикалық ормандарда шағын топтармен өмір сүрген. X-XIII ғасырларда банту тайпалары мұхиттің жағасына көшкен. Габонның шығыс пен оңтүстікте теке тайпасы мекендеген, ал солтүстікте мпонгве тайпасы мекендеген. XIX ғасырда фанг тайпасы келіп, бəрін тықсырып тастаған. Олар ең ірі этникалық бірлестік болып кеткен.
1472 жылы Руй ди Сикейру португалдық кеме капитаны Габон бухтасын тапқан.
XVII-XVIII ғасырларда Еуропадан саудагерлер мұхиттің жағасында факторияларды салған.
1883 жылы Габонды Франция отарланған.
1960 жылы Габон тәуелсіздік алған. Содан бері Габон Африкадағы ең тұрақты мемлекет боп табылады.
Тәуелсіз Габонның тарихында тек қана үш Президент болған. Бірінші президенті Леон Мба конституция бойынша шексіз өкілеттіктерді алды.
1964 жылы əскери төңкеріс пайда болған, бірақ Франциядан екі рота Мбаның басқаруын қалпына келтірді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ COUNTRY COMPARISON :: POPULATION Мұрағатталған 27 қыркүйектің 2011 жылы.
- ↑ a b c d Report for Selected Countries and Subjects. International Monetary Fund.
- ↑ 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 14 қыркүйек 2018.
Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Габон Республикасының ресми сайты Мұрағатталған 29 наурыздың 2007 жылы. (фран.) (ағыл.)
- Габон Республикасының статистикалық агенттігі Мұрағатталған 7 қазанның 2006 жылы. (фран.)
- «Кругосвет» энциклопедияда ақпарат (орыс.)
- Габон «Всемирная География» сайтта (орыс.)
- ЦРУ-ның кітабы Мұрағатталған 10 желтоқсанның 2008 жылы. (ағыл.)
