Мангеим мектебі
Мангейм мектебі (нем. Mannheimer Schule) — XVIII ғасырдың ортасында Мангейм қаласында пайда болған немістік өнер және орындау бағыты. Осы мектептің композиторлары төрт симфониялық жеке цикл ойлап тауып, классикалық классикалық симфония жасап шығарды. Осы мектепке едәуір пайдасын тигізген В.А.Моцарт болды.
Орындаушы стиль[өңдеу | қайнарын өңдеу]
XVIII ғасырдың ортасына таяу уақытта Мангеймнің сарай әншілер хорында ең үздік музыканттар жиналып, белгілі бір уақыттарда аспапты музыканың негізі қаланған Чехия мен Моравияда болып келген орындаушылар ең бастысы скрипкашылар мен виолончелде ойнаушылар және композиторлар бірікті. 1745 жылы Карл IV Теодордың курфюстрі уақытынды оркестрді скрипкашы және композитор Ян Стамиц басқарды. Чех музыкалық мәдениеті ұйымның жеке орындаушылық стильдерінің пайда болуына және құрылуына ерекше әсері тигізді.
Замандас адамдардың айтуы бойынша «мангейм мәнеріне» динамикалық контрастттарға ерекше көңіл бөлу, үлкен, дауыстың ұзақ үдеуі және төмендеуі, «мангеймдік толқын» деп аталынған арнайы мелодиялық айналымдардың жақсы белгіленуі, кейбір ұнамды әшекей бұйымдар тән дүниелер мен элементтер болды. Негізінен алып қарағанда, мангеимдік орынаушы үлгісі сентиментализмге ұқсас, әрі жақын болды. Мысалы: аспапты музыканың бас кезеңдерінде езімді жалындарға баса көңіл аударылды; сол уақытта стильді тенденциялар-рококок да пайда болды.
XVIII ғасырдың ортасы үшін мангеим оркестрі өте үлкен және ауқымды болып көрінгенімен, оның құрамына: 30 ішекті аспап, 2 флейта, 2 гобой, кларнет, 2 фагота, 2 түтік, 4 валторна, литавра кірді. Стамицқа сол уақыттар үшін ерекше, сирек жұмыс жасап жұғару мүмкіншік туындады. Оркестрді белгісіз динамикалық реңктердің жіңішке градиациялары ерекшеледі. Сол кездегі критиктердің бірі былай деп жазған екен: «Пиано, форте, ринфорцандрның толық орындалуы, бірқалыпты дауыстың төмендеуі және өсуі және дауыстың бірден әрең естілетін дыбысқа дейін айнылуы — бұның бәрін тек Мангеймде ғана естіге болатын еді»
Шығармашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Болашақ "Жалпы музыка тарихының" авторы Чарлз Бёрни 1772 жылы Мангеимде болып қайтып, Мангеим сарай хор әншілер Карл Теодордың оркестрін "бірдей ұрыс жоспарын жасай алатын, кездейсоқ адаммен де қорықпай ұрысуға дайын" генералдардан тұратын үлкен, қуатты армиямен салыстырды. Мангеим оркестрінің Ян Стамиц сияқты ең танымал музыканттары, әрі композиторлары — Ф. К. Рихтер, А. Фильс, мангеимдіктердің екінші ұрпағына жататын К. Каннабих, 1757 жылғы Стамицтің қазасынан кейін оркестрді басқарған , Дж. Тоэски, И. Френцль, И. Хольцбауэр, П. Риттер және Стамицтің балалары Карл мен Антон[5]. Сарай хор әншілеріне арнап бұл композиторлар симфония жанрының пайда болуына түрткі болған жаңа репертуар ойлап тапты. XVIII ғасырдың ортасында оркестр құрамы ережеге сәйкес кездейсоқ таңдалға болды. Сол себепті де композиторлардың шығармашылығы олардың қолда бар дүниесіне тікелей байланысты және тәуелді болды. Көбінесе үрмелі және әшекті аспаптар Карл Теодордың капелласы мангеим композиторларына қолайлы жағдай және барынша жақсы жағдай жасады.