Мары облысы

Облыс
Мары облысы
Әкімшілігі
Ел	КСРО
Кіреді	Түрікмен КСР
Енеді	7 аудан
Әкім. орт.	Мары
Тарихы мен географиясы
Құрылған уақыты	1939 ж. 21 қараша
Таратылған уақыты	1992 ж. 14 желтоқсан
Жер аумағы	86,8 мың км²
Тұрғындары
Тұрғыны	771 мың адам (1987)
Марапат

Мары облысы — Түрікмен КСР аумағында 1939-1963 және 1970-1992 жылдары болған әкімшілік бірлік. 1992 жылы облыс аумағында Мары уәлаяты құрылды.

Жер аумағы — 86,8 мың км². Халқы — 771 мың адам (1987 ж.), оның ішінде қала тұрғындары – 31%. Әкімшілік жағынан 10 ауданнан тұрды, оған 4 қала, 16 кент кірді (1987).

Әкімшілік орталығы – Мары қаласы.

Тұран ойпатының оңтүстік-шығысында, Қарақұмның шегінде орналасқан.

Әкімшілік бөлінісі

Облыс КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 1939 жылғы 21 қарашадағы Жарлығымен құрылды.

1939 жылы Мары облысы 9 ауданға: Байрамалы, Уәкілбазар, Йолөтен, Куйбышев, Мары, Сақаршаға, Сталин, Тақтабазар және Түрікменқала бөлінді.

1955 жылы Куйбышев ауданы, екі жылдан кейін Уәкілбазар ауданы таратылды. 1959 жылы жойылған Ашхабад облысынан Киров, Серахс және Тежен аудандары Мары облысына ауыстырылды. 1961 жылы Сталин ауданы Мұрғаб ауданы болып өзгертілді.

1963 жылы 10 қаңтарда облыс таратылды. Сонымен бірге Киров, Сақаршаға, Серахс және Түрікменқала аудандары таратылды. Қалған аудандар республикалық бағыныстылыққа өтті.

1970 жылы 14 желтоқсанда облыс қалпына келтірілгенде Байрамәлі, Йолөтен, Каахка, Мары, Мұрғаб, Сақаршаға, Серахс, Тақтабазар, Тежен және Түрікменқала аудандарына бөлінді. 1973 жылы Каахка, Серахс және Тежен аудандары Ашхабад облысына берілді. 1975 жылы Уәкілбазар ауданы, 1977 жылы Құшқы, 1978 жылы Қарақұм аудандары құрылды. 1988 жылы Парахат ауданы құрылып, Байрамәлі және Құшқы аудандары таратылды.

Табиғаты

Климаты күрт құбылмалы. Негізгі өзені – Мұрғап. Су қоймалары желісі. Облыс аумағында Бадхыз қорығы бар.

Тұрғындары

1939 жылы облыста 290,3 мың адам тұрды. Соның ішінде түрікмендер – 69,1%; орыстар – 17,1%; қазақтар – 2,7%; белудждер – 1,7%; украиндар – 1,6%; татарлар – 1,6%; армяндар – 1,4%. 1987 жылға қарай халық саны 771 мың адамға дейін өсті.

Экономикасы

• Табиғи газ өндірілді (кен орындары: Шатлық, Советабат, Дәулетабат және т.б.), газ құбырлары салынды: Майское — Ашхабад — Безмейін, Шатлық — Хиуа және т.б.
• Мары СЭС
• Азот тыңайтқыштарын өндіру, машина жасау және металл өңдеу. Жеңіл өнеркәсіп (мақта тазалау, мақта, тігін, былғары өнеркәсібі, жүнді бастапқы өңдеуі, кілем тоқу), тамақ өнеркәсібі (оның ішінде ет-сүт, май айыру және май шығару) және басқа да салалар дамыған.
• Негізгі өнеркәсіп орталықтары: Мары, Байрамалы, Йолөтен.
• Суармалы егіншілік (Қарақұм каналы). Ірі мақта егетін аудан. Сондай-ақ бидай, арпа, жүгері, сондай-ақ көкөніс-бақша және мал азығы дақылдарын өсіреді. Жеміс шаруашылығы. Жүзім шаруашылығы. Мал шаруашылығында қаракөл шаруашылығы басым. Жібек шаруашылығы.
• Шипажай — Байрамалы.