Родион Константинович Щедрин

Родио́н Константи́нович Щедри́н (16-шы желтоқсан 1932-ші жыл, Мәскеу, КСРО) — кеңес және орыс композиторы, пианист, педагог.

Өмірбаяны

1932-ші жылы 16-шы желтоқсанда Мәскеу қаласында туылды. Р.Щедрин Мәскеу консерваториясын Ю.А.Шапориннің композиция класы және Я.В.Флиердің фортепиано класы бойынша аяқтады. 1959-шы жылға дейін Ю.А.Шапориннің жетекшілігімен аспирантурада білімін жетілдірді.1965–1969 жылдар аралығында Мәскеу консерваториясында дәріс берді.1962 жылдан бастап Р.К.Щедрин КСРО композиторлар Одағының хатшысы, ал 1973-ші жылдан РСФСР композиторлар Одағының басқарма бастығының қызметін атқарды. КСРО мемлекеттік сыйлық иегері (1972), КСРО халық әртісі (1981) атағын алды.

Шығармашылығы

Р.Щедриннің балеттері көптеген бұрынғы кеңестік және шетелдік театр ұжымдарының репертуарын байытып келеді. Бұл жанрда композитор «Конек-Горбунок» балетімен дебют жасады. Оның либреттосын П.Ершовтың әйгілі ертегісінің желісі бойынша В.Вайнонен мен П.Маляревский жазған болатын. А.Радунский 1960 жылы Үлкен театр сахнасында алғашқы қойылым қойды. Ленинград кіші опера және балет театрындағы «Конек-Горбуноктың» тағы бір сахналық түрі де жоғары бағаға ие болды (балетмейстер И.Бельский). Содан кейін Р.Щедриннің партитурасын Свердловск, Горький, Саратов, Таллин және еліміздің басқа да қалаларының хореографиялық труппалары пайдаланды. Р.Щедрин музыкалық-хореографиялық жанрдағы жұмыстарына жаңа материал ретінде орыс классикалық әдебиетінің ұлы туындыларын пайдалана білді. 1972 жылы Толстойдың «Анна Каренинасының» кейіпкерлері алғаш рет балет сахнасына шығады. Б.Львова-Анохиннің сценарийі бойынша «Анна Каренина» балеті Үлкен театр сахнасында қойылды. М.Плисецкая Н.Рыженко мен В.Смирнов-Головановпен бірге осы спектакльдің балетмейстерлері қызметін атқарды. М.Плисецкая басты партияны орындап, М.Лиепа, Н.Фадеечев, Ю.Владимиров және басқа да атақты өнер шеберлері әріптестері болды. Балет партитурасы жеке симфониялық шығарма – «Анна Каренинаның» романтикалық музыкасының негізі болып табылды. 1980 жылы көрермендер алғаш рет Чехов пьесасының музыкалық-хореографиялық бейнесінің куәсі болды. М.Плисецкая Үлкен театрда Р.Щедриннің «Чайка» балетін суретші В.Левентальдің сценографиясы бойынша қойды. Ұлы балерина екі негізгі партия - Нина Заречная мен Чайканың рөлін сомдады. Композитор мен суретші либреттосын бірігіп жазды. Тамаша партитура жиырма төрт прилюдия, үш интерлюдия және бір қортындылайтын постлюдиядан құралды. Р.Щедрин «маған мұндай музыкалық-композиялық шешім чехов кейіпкерлерінің дүниесін көрсетудің ең қолайлы тәсілі болып көрінеді. Прелюдиялау балеттің «чайка», «любовь», «колдовское озеро», «дачная жизнь», «осенние вечера»... тағы осы сияқты негізгі музыкалық тақырыптарды симфониялық өңдеуге кедергі болмадыі. Керісінше, оларды дамыта отырып чехов драматургиясының заңдарымен сәйкестендіруге болады» деген пікірін білдірді. Р.Щедринннің тағы бір шығармасы хореографиялық театрды байытты. Композитор бір актілі балет үшін Бизенің «Кармен» операсының үзінділерін аранжировка жасап, оны «Кармен-сюита» деп атады. Оны 1967 жылы куба балетмейстері Альберто Алонсо Үлкен театр сахнасына қойды. Бас кейіпкердің рөлі М.Плисецкаяның ұлы жетістіктерінің біріне жатады. Бизе-Щедриннің әр түрлі интерпретациядағы балеті ондаған театрдың репертуарына кіріп, шетелдерде бірнеше рет қойылды. «Кармен-сюитаның» концерттік эстрада өнерінде де танымалдығы жоғары болды. Р.Щедрин қазіргі заманғы музыканы көптеген тамаша шығармалармен байытты. Оларға «Не только любовь» (1961) және «Мертвые души» (1977) опералары, «Ленин в сердце народном» (1969) ораториясы, А.Вознесенскийдің сөзіне жазылған «Поэтория» (1968), екі симфония (1958 және 1965), «Озорные частушки» (1969) және «Звоны» (1968) оркестрлік концерттері, оркестрмен фортепианоға арналған үш концерт ( 1954,1966,1973), камералық оркестрге арналған «Фрески Диониса» шығармасы (1981), фортепианоға арналған шығарма, оның ішінде Соната (1962), жиырма төрт прелюдия мен фуга (1964-1970), «Полифоническая тетрадь (1972) шығармасы жатады. Оның форпианолық пьесалары («В подражание Альбенису», «Бассо остинато», «Юмареска» және т.б.), романстары мен хорлары көптеген орындаушылар мен ұжымдардың репертуарына кірген.