Чжичжи Тәңірқұт
Чжичжи Тәңірқұт, Zhi-zhi Шөже (т.ж.б. - б.з.б. 36) - ғұндар билеушісі (б.з.б. 52-36). Ол билікке келер қарсаңында ғұндарда бес тәңірқұрт дилік жүргізіп, өзара қырқысқан жағдай орын алады. Осы күрес нәтижесінде ғұн билеуші әулетінің арасында қытайлық және қытайға қарсы екі топ пайда болып, екі тәңірқұт: шығыс бөлікте - Хуханье, батыс бөлікте - Чжичжи Тәңірқұт билікке келді. Хань мемлекеті қытайлық бағытты қолдаушы Хуханьені қолдай бастағаннан кейін, Чжичжи Тәңірқұт Қытаймен елшілік қатынасын біржолата тоқтатты да, үйсіндерге одақтас болу үшін елші жіберді. Бірақ үйсіндер оның елшісін өлтірді. Чжичжи Тәңірқұт үйсіндерге шабуыл жасап, динлин, чжянкун (қырғыз) тайпаларын өзіне бағындырды. Б.з.б. 44 ж. Хань патшалығының жіберген елшісін өлтіріп, Талас өзені бойындағы қаңлыларға келді. Қаңлы патшасы оған қызын әйелдікке берді. Ол қаңлы әскерімен бірігіп, үйсіндерге шабуыл жасап, Қызыл аңғар (Чигу чэн) қаласында дейін барды. Қаңлы тұрғындарынан талас өзені бойында қала-қорған (қазіргі Тараз қаласын) салдырып, тұрақтады. Б.з.б. 36 ж. қытай әскерлері Гань Янцию және Цинь Танның қолбасшылығымен Чжичжи Тәңірқұт салдырған қорғанды қоршап, ұзаққа созылған соғыстан соң басып алды. Жаралы Чжичжи Тәңірқұт қолға түседі де, басы кесіліп, императорға жіберіледі.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстан ұлттық энциклопедия. 9 том. Алматы, 2007.