Үлкен артезиан алабы

Үлкен артезиан алабы (Great Artesіan Basіn) — Австралия құрлығындағы аса ірі артезиан алабы. Аумағы бойынша дүние жүзінде Батыс Сібір артезиан алабынан кейінгі екінші орында (1736 мың км²). Орталық ойпаттың көпшілік бөлігін қамтиды. Солтүстігінде Карпентария шығанағының жағалауынан, оңтүстігінде Дарлинг өзенінің орта ағысына дейін 2200 км-ге созылған. Ені оңтүстік бөлігінде 1800 км-ге жетеді. Ежелгі платформаның синеклизасында орналасқан иін палеозойдан неогенге дейінгі шөгінді жыныстар қабатымен толған. Қалыңдығы орталық бөлігінде 3000 метрден асады. Жер асты суы негізінен мезозой құмтастары қабатына шоғырланған. Алап Үлкен Суайрық жотасының батыс беткейіне түсетін жауын-шашын суымен толығады. Жер асты суы үлкен тереңдікте (2000 м-ге дейін) жайласқан. Австралиядағы артезиан құ-дықтарының ең көбі осы алапта. Олардан түрлі дәрежеде минералданған жылы, тіпті ыстық су шығады. Ең ыстық су (110 С) Квинсленд штатындағы Сиринглейт ұңғымасында байқалған. Алаптың жер асты суының пайдалануға болатын қоры жылына 1772 мың м3. Оның жартысына жуығы (872 мың м3) тұщы судың үлесіне тиеді. Суы егіске, мал суғаруға және тех. мақсатта кеңінен пайдаланылады.

Сілтемелер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том