Адам тағдыры
Адам тағдыры — кеңестік орыс жазушысы Михаил Шолоховтың әңгімесі. Шығарма 1956—1957 жылдары жазылған. Алғашқы жарияланымы — «Правда» газетінің 1956 жыл, 31 желтоқсан-1957 жыл, 02 қаңтардағы санында жарияланды.
Сюжеті[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ұлы Отан соғысы басталысымен Андрей Соколов есімді шопырға отбасымен қоштасып майданға кетуге тура келеді. Соғыстың алғашқы айларынан-ақ ол жарақат алып қалып, фашисттердің тұтқынына түседі. Тұтқында жүріп концлагерьдің барша қиындығын бастан өткереді, дегенмен өрлігінің арқасында ебін тауып құтылып шығады. Қысқа мерзімді майдандық демалыс алып Отанына оралғанда, сүйікті жары Ирина мен екі қызы бомбалау кезінде қайтыс болғанын естиді. Ет жақындарынан жас офицер ұлы тірі қалыпты. Майданға келгенде Андрей соғыстың соңғы күнінде ұлының да қаза тапқанынан хабардар болады. Соғыстан кейін жалғыз қалған Соколов басқа өңірде қызмет етеді. Ол жерде жетім қалған Ваня есімді кішкене баланы кезіктіреді. Ваняның анасы бақилық болған, ал әкесі хабар-ошарсыз жоғалған болатын. Соколов балаға оның әкесі екенін айтады, осы арқылы баланың (және өзінің) жаңа өмірге деген зор үмітін, құлшынысын қалыптастырады:
Жетімсіреген екі адам...Әскери дауылдың орасан күшімен өзге өлкеге лақтырылып тасталған құм ұнтақтары тәрізді...Оларды алдан не күтеді? Және тұла бойы ерік-жігерге толы осы бір орыс адамы бәріне шыдайды және әке иығына дейін өсіп, толысып Отанына оралу жолында барлық қиындыққа төзе, төтеп бере отырып жеңіске жетеді деп ойлаудың қисыны бар еді...
Шығу тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әңгіменің сюжеті ойдан шығарылмаған. 1946 жылдың көктемінде М. Шолохов аңшылықта жүріп бір адамды кезіктіреді, ол басынан өткен қайғылы оқиғаны түгел баяндап береді. Шолоховты бұл әңгіме қатты толғандырады да ақыр соңында мұны шығармаға айналдыруды жөн деп табады. "Бұл жайлы міндетті түрде әңгіме жазып шығамын". Арадан 10 жыл өткенде Хемингуэй, Ремарк пен өзге де шетелдік жазушылардың шығармаларын қайталап оқи отырып, бас-аяғы жеті күнде "Адам тағдыры" атты шығарманы дүниеге келтіреді.¹
Экранизациялануы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әңгіме 1959 жылы басты рөлді сомдаған совет режиссері Сергей Бондарчук тарапынан экранға шықты. "Адам тағдыры" фильмі 1959 жылы Мәскеу кинофестивалінде бас жүлдеге лайықты деп танылып, жас режиссердің үлкен киноға жол тартуына серпін берді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Лейдерман Н. Л. «Монументальный рассказ» М. Шолохова // Лейдерман Н. Л. Русская литературная классика XX века. — Екатеринбург: 1996. — С. 217—245. — ISBN 5-7186-0083-X.
- Павловский А. Русский характер (о герое рассказа М. Шолохова «Судьба человека») // Проблема характера в современной советской литературе. — М.-Л., 1962.
- Ларин Б. Рассказ М. Шолохова «Судьба человека» (Опыт анализа формы) // Нева. — 1959. — № 9.