Нүкіс

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қала
Нүкіс
қарақ. Nókis / Нөкис
өзб. Nukus / Нукус
Елтаңбасы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел

 Өзбекстан

Аймақ

Қарақалпақстан

Хәкімі

Ерғали Ілияс

Тарихы мен географиясы
Координаттары

42°27′53″ с. е. 59°36′08″ ш. б. / 42.46472° с. е. 59.60222° ш. б. / 42.46472; 59.60222 (G) (O) (Я)Координаттар: 42°27′53″ с. е. 59°36′08″ ш. б. / 42.46472° с. е. 59.60222° ш. б. / 42.46472; 59.60222 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

XII ғасыры

Қала статусы

1932 жылы

Жер аумағы

221 км²

Орталығының биiктігі

80 м

Тұрғындары
Тұрғыны

325 100 адам (2021)

Тығыздығы

1 500 адам/км²

Ұлттық құрамы

қарақалпақтар, өзбектер, қазақтар, орыстар, татарлар, түрікмендер және басқалары

Сандық идентификаторлары
Телефон коды

+99861 22

Пошта индексі

230100

Басқалары
Марапаттары

nukus.uz

Нүкіс картада
Нүкіс
Нүкіс

Нүкіс (қарақ. Nókis / Нөкис; өзб. Nukus / Нукус) — Өзбекстан құрамындағы Қарақалпақстан Республикасының астанасы. Халық саны 191 мың адамға (1996) тең.

Географиялық орналасуы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Нүкіс қаласы Қарақалпақстанның орталығынада, Ташкент қаласына 800 км солтүстік-батыста орналасқан. Әмудария өзенінің оң жағасында, теңіз деңгейінен 76 м биіктікте орналасқан. Оңтүстік мен шығысында Қызылқұм шөлімен, солтүстікнде Әмудария өзенімен шектеседі. Қаланы Қызкеткен каналы кесіп өтеді.

  • 1932 жылдан қала мәртебесі берілген. Нүкіс Хожейлі темір жолы бекетінен 38 км жерде.
  • 19 ғ-дың 60-жылдарында қазіргі Нүкістің орнында Нүкіс ауылы болды.
  • 1873 жылы Қарақалпақтар Ресей империясы құрамына кіргеннен кейін Нүкісте Әмудариядағы су жүйесін бақылайтын гидрол.
  • 1877 жылы Нүкісте бірінші орыс-түзем мектебі ашылды.
  • 1930 жылы 12 қарашада Қарақалпақстан өлкелік партия комитетінің өткен бюро кеңесінде Нүкіс ауылын республика орталығына айналдыру туралы шешім қабылданды. Бұған дейін Төрткөл қаласы астана саналатын.
  • 1932 жылы жаңа астананың құрылысы басталды.
  • 1939 жылы республика мекемелер Нүкіске көшірілді. Нүкісте 1934 жылы педогогикалық институты ашылды.
  • 1959 жылы Өзбекстан ғылым академиясының қарақалпақ бөлімшесі ашылды
  • 1976 жылы Қарақалпақ мемлекеттік университеті ашылды. Нүкісте Ташкент ауылшаруышылық университетінің, педиатрия мен политехникалық институтардың бөлімшелері, бірнеше колледж жұмыс істейді. Онда құрылыс материалдары (кірпіш, гранит-мәрмәр з-ты) мен тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары, киіз комбинаты, жиһаз ф-касы, 2 театр, өнер, тарихи-өлкетану музейлері бар.[1]

Тұрғындар саны

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жыл 1939 1959 1974 1991 1999 2010 2018
Тұрғындар,
мың адам
10 39 88 180 [2] 199 271,4 312,1[3]

Шілдедегі орташа температурасы 27,1°С, қаңтарда –7°С.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Узбекистон Республикаси. Энциклопедия, Таш., 1997
  2. «Современный толковый словарь»: изд. «Большая Советская Энциклопедия», 1997
  3. Число постоянных жителей в Республике Каракалпакстан на 1 января 2018 года Мұрағатталған 21 наурыздың 2019 жылы.