Аюбасқы

Аюбасқы - аю аулаудағы сирек кездесетін амал-айлалардың бірі. Алтай, Тарбағатай, Жоңғар, Іле Алатауында көп кездесетін аю алудағы қауіпті тәсіліне саналады, әрі оның әлегіде көп болады. Басқы қүру күздің соңында немесе қар түсе бастаған шақта нссіз жұртқа немесе аю апандарының маңына құрылады. Себебі азықсыраған аю иесіз жұртты төңіректейді. Басқы құру үшін коп борене, бірнеше ауыр доңбек дайындап, биіктігі кісі бойындай үйшік тәрізді етіп кішігірім үй қалайды. Босағаға екі мықты діңгек тұрғызылып, оған құлаштай борененің бір жақ басын түйістіріп қалайды. Ал үйшіктің түкпіріне қарай колденең тиек ілгіш тақтай сала отырып, үйшіктің екі қабырғасы тұрғызылады. Оған сүймен тәрізді етіп тиек міндетін атқаратын ағашты бістіріп, оның төменгі жағы (тиек ілгіш дейді) тақтайға, жоғарғы жағы сүйменнің тіліне ілінеді. Сүймен үйшік үстіне көлденең қойылған берік мәткелердің үстіне келеді. Сүйменнің екінші басының үстіне екі үш бөрене салынады. Үйшіктің аузында тағы бір қос есік пішінді қақпа орнатылып, табалдырық жасалады, босағасына екі ағаш сүйеледі.

Басқы кұру үшін боренелерді шынжырмен байлап, жалған қалқа жасап, басын ортасындағы деңбекке өбістіріп тұрғызады. Ал баспаның тиегіне, яғни дөңбектердің біріне шырға немесе «алдамшы жем» байлайды. Шырғаға аю жақсы көретін, иістеніп, борси бастаған малдың өлексесі, өкпе- бауыры шаншылады. Алтай өңірінде осы тәсілмен бірнеше аю соққан кэнігі аңшы Қазыханның айтуына қарағанда: «Аю үйшіктің ішіне басын сұғып тиекке байланған жемді тартқанда тиек ағытылып, сүйменнің басы шыгып кетеді де үстіндегі бос бөренелер екпінмен құлап, ңақуа мен үйшік босағасының арасына түседі, яғни астындағы табалдырық ағаштың үстіне түседі. Аю осы табалдырық пен үстінен құлаған ағаштың арасында белінен жаншылады».