Ақ боз ат шалу

Ақ боз ат шалу - Тәңірге жалбарынып, құрбандыққа шалу. Әсіресе, әлеуметтік мәртебесі аса жоғары уақиғалар кезінде жасалады. Мысалы, боз биенің сүтіне шомылдырып, ақ киізге отырғызып, ханды көтергенде, ел-жер тағдыры сынға түскен шешуші ұрыстар алдында батырларға, олардың қалың қолы на ақ жол тілегенде Ақ боз ат сойылады.

Қысылған әскер басының,
Қасына барып тұрганда.
Ақ боз атты шалғанда,
Мойныңа кісе салғанда
Баба түкті шашты Әзіз,
Содан бата алғанда
Тілеуің қабыл болғанын.
Басыңа қыдыр қонғаның,
Ұмыттың ба соны, Абылай!

«Қобыланды батыр» жырында, Қараман: «Боз ат шалып Құдайға, қырық мың қол алып» Қобыландыға көмекке аттанады. 1726 жылы үш жүздің басы бірігіп, Әбілқайырды бас қолбасшы сайлап, жоңғарға қарсы шыкканда Ақ боз ат шалу рәсімі орындалған.

Екі ел арасындағы шапқыншылық тоқтатылып, бітімге келген жағдайда ақ боз бие сойылып, қанына елшілер қолдарының сүқ саусақтарын батырып, енді ешқашан жау болмаймыз деп анттасқан. Ақ боз ат сойып ант беріп, куә болу қазақ салтында XX ғ.-дың басына дейін жеткен. Бұдан басқа ақ боз атты құрбандыққа шалу рәсімі, көптен көріспеген туыс-жегжаты келгенде, жаугершілікте жоғалып кеткен туыс-тумасы табылғанда, табындағы мал өліп, жылқы шығынға ұшырап тоқтамай қойғанда орындалады.

Ал жеті атадан соң дербес ру болып болінген кезде құрбандыққа ала жылқы шалынады. Қазақтың ертеден келе жатқан дәстүрлі жеті атаға толмай қыз алыспайтын рулас ағайындар ру-қауымның демографиялық мөлшері тым көбейген жагдайда, яғни сегізінші атадан әрі көбейіп, жайылым жер жеткіліксіз сезілгенде, арнайы үлкен жиын өткізіліп, алдын ала дайындалған жылқының құйрығын тараптардың ру басылары өзара кесісіп, арнайы керілген ала арқаннан бөлінетін жақтың игі жақсылары аттайды. Соңынан аруақтарга арнап ала жылқыны кұрбандыққа шалып, ру ақсақалдары өз араларында қыз алысуға келісім берген. Ақ боз биені құрбандыққа шалу себебі - аруақтарды риза қылу. Сонымен бірге, өркендеу идеясының бір ғұрыптық көрінісі деуге болады.