Басқарылатын ракета кешені

Басқарылатын ракета кешені (орыс. комплекс управляемой ракеты) — ракетаның ұшу бастамасы мен оны басқаруға арналған жабдықтар мен құрылғылар жиынтығы. Оның кешеніне ракетаның өзі, ұшыру қондырғысы, бағыттау аппараты, сонымен қатар ракетаны тексеруге, күтуге арналған жабдықтар жатады.

Басқарылатын ракеталар

Автоматты түрде ракетаны нысанаға (объектіге) бағыттауға немесе кеңістікте белгілі бір траектория бойынша қозғалуға мүмкіндік беретін, арнаулы басқару аппаратурасымен жабдықталған ракеталар. Басқарылатын ракеталарға әр түрлі класты ракеталар жатады. Оларды мынадай топтарға топтастыруға болады: жерден ұшырылатын жер үсті ракеталары; су үсті және су асты кемелерінен ұшырылатын теңіз ракеталары; ұшақтар мен басқа да ұшу аппараттарынан ұшырылатын авиациялық ракеталар; ӘҚК әскерлері бөлімшелері әуе нысаналарына, сауытты нысаналарға қарсы ұшыратын зениттік ракеталар. Басқарылатын ракеталар мақсатына, құрылымы, аэродинамиканың сипаттамасы мен басқару жүйесіне байланысты бөлінеді. Барлық басқарылатын ракеталар баскарылу әдісіне карай үлкен 3 топқа бөлінеді:

• алдын ала есептелген бағдарлама бойынша нысанаға жол салатын, жеке басқарылатын ракеталар;
• жерден команда беру арқылы нысанаға бағытталатын телебасқарылатын ракеталар;
• өздігінен бағытталатын ракеталар.

Басқарылатын реактивті снаряд

Ұшу барысында нысанаға бағытталғанға дейін арнаулы басқару аппаратурасымен басқарылатын реактивті снаряд. Басқарылатын реактивті снаряд корпусынан, жарылыс бөлімінен, реактивті қозғалтқыштан, басқарудың кемерлік аппаратурасынан және басқару органдары мен тұрақтандыру органдарынан тұрады.

Басқарылатын снаряд

Алдын ала берілген траектория (машрут) бойынша арнаулы нысанаға жіберілетін ұшқышсыз аппарат. Басқарылатын снаряд арнаулы аспаптармен, реактивті қозғалтқыштармен жабдықталады. Бұл снарядтар қарсыластың әр түрлі маңызды объектілерін қиратуға, ұшақтың жаңа түрлерін сынаудан өткізуге, атыс жаттығуларында және ғылыми зерттеулерде қолданылады. Басқарылатын снаряд арнаулы қондырғылардан жіберіледі. Басқарылатын снарядтың алғашкы үлгісі ФАУ-1 ракетасы болды. ФАУ-1 ракетасының ұшу алыстығы — 300 километр, биіктігі - 0,2 3,0 километр, жылдамдығы 575 километр/сағатқа жуық. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі жылдарда көптеген шетел армияларында басқарылатын снаряд жете зерттеліп, онын жоғары маневрлі және алыска ұшатын жаңа үлгілері жасалды. Олардың ішінде құрылысы мен қолданылуы жеңіл, радиокедергілеріне төзімді, кез келген қашықтықта үлкен объектілерге соккы бере алатын дербес басқарылатын снарядтар, радиокедергілерге төзімсіз, бірақ нысанаға дәл тигізетін телебасқарылатын снарядтар, электрмагнит, жылу, дыбыс, жарық күші аркылы нысанаға жеткізетін аспаптармен жабдықталған снарядтар болды. Басқарылатын снарядтың биіктігі, қашықтығы және ұшу бағыты, траекториялық жоспарлы мөлшері болады. Ұшу биіктігі тұрақты және тұрақсыз болады. Ракеталардың жылдамдығын анықтап, жылдамдығына қарай оның жүріп өткен жолын, берілген бағытын және биіктіктен ауыткып кетуін көрсететін аспаптардын жиынтығын басқарылатын снарядтарды инерциялық жүйемен басқару деп атайды. Ол есептеп шешетін өлшегіш аспаптардан және автоұшкыштан тұрады.