Брянцев елшілігі

Брянцев елшілігі — Петр І жарлығы бойынша Батыс Сібір генерал-губернаторы М.П. Гагариннің жолдауымен 1718 жылдың 21 қаңтарынан 6 тамызға дейін Қазақ Ордасында болған Борис Брянцев бастаған орыс елшілігі. Құрамында Яков Тариштин, Көбай Мамеев, т.б. бар елшілік өз қызметін қазақ — жоңғар қатынасы туралы мағлұматтар жинаудан бастаған. Брянцев елшілігі өздері тоқтаған алғашқы қазақ ауылында мырза Құттыбайдан 1717 жылы Аягөз өзені бойында Әбілқайыр мен Қайыптың 30 мың әскері мен жоңғарлар арасында 3 күнге созылған шайқас болғанын, онда 2 қазақ ақсүйегі өлгенін, ал жоңғарлардан қанша шығын болғанын білмейтіндігін естіп, жазып алады. Брянцев елшілігі Әбілқайыр ханның бауыры Мамаймен, өзге де ықпалды қазақтармен жолыққанда, олар орыстармен бейбіт қарым-қатынасты қалайтындықтарын білдірген. Брянцев елшілігі 4 мамырда Әбілқайыр ордасына келіп, алдымен Бекболат Екешұлы арқылы әкелген сый-сияпаттарын береді. 5 мамыр күні Әбілқайырдың қабылдауында болады. Брянцев елшілігіне Әбілқайыр қазақ-жоңғар мәселесі, сондай-ақ, қазақтардың Ресеймен сауда қарым-қатынасын өркендетуге мүдделілігі, Сібір бекіністеріне тонаушылық жорық жасағандарға шара қолдануға әзір екендігі туралы айтқан. Брянцев елшілігі 25 маусымда Түркістан қаласына келіп, Қайып ханмен кездесіп, екі ел арасындағы даулы мәселелер талқыланады. Қайып хан талас-тартыстарды бейбіт жолмен шешуге, сауда қатынастарын нығайтып, жоңғарларға қарсы орыс мемлекетімен әскери одақ құруға ұмтылатынын мәлімдеген. Бірақ Ресей үкіметі қазақтарға әскери жәрдем көрсетуге асықпады, тек дипломатиялық миссиялармен шектелді. Өйткені, Ресей өкіметі қазақ даласын “Азия елдеріне кіретін кілт пен қақпа” ретінде өз мүддесіне пайдалануды көздеген болатын.

Дереккөздер

“Қазақ Энциклопедиясы”, ||-том