Буколика

Альд Мануций, 1501 жылдың басылымы

Буколика немесе Буколик (гр. βουκóλος - бақташы, қойшы) — мал бағып, жайылымда жүрген адамның өлеңі ретінде, немесе сол жайды суреттейтін, шығарма ретінде дамыған жай-күйін, жайбарақат, уайым-қайғы жоқ, күншуақ көңілін анғартатын ежелгі грек поэзиясы. Ескі грек тарихында мұндай поэзияны алғаш жасаушы Феокрит болған. Кейін Батыс Еуропа, орыс әдебиетінде бұл жанр кең орын алған. Өз алдына сала болып, көп ақындардың әуестене жырлайтын тақырыбына айналған.

Қазақ әдебиетін алсақ, осындай классикалық мағынадағы буколика дамымаған. Өзі мал бағатын елде, әсіресе бұл іспен біте қайнасқан, ол шаруаның шуағы мен көлеңкесін жақсы білетін елде бұл жанрдың көп дамымауы таңқаларлық жай. Рас, қойшы зары, мұңы сияқты өлеңдер ауыз әдебиетінде, жеке ақындар шығармаларында ұшырайды. Бірақ, оның бәрі буколиканың дәстүрлі санатына жатпайды. Өйткені оларда идиллия, жаймашуақтық жетіспейді, сүйіспендік жоқ, табиғат суреті аз. Мәселен, Кенен Әзірбаевтың "Боз торғай", "Көк шолақ" өлең-әндері буколикаға өте жақын келгенімен риза, тоқ көңілден гөрі наразылық басым. "Мен жүрмін кешке дейін тамақ ішпей" деген сияқты болып келеді. Табиғат көрінісі де боз торғай шырылдауымен бітеді. Өлеңнен зар, налы көңіл байқалады, мағына мол, бірақ, буколика талабына сай әдейілеп келтірген табиғат суреті жоқ. Сондықтан мұндай өлеңдерді буколика, немесе пастораль деу қиын. Қазақ әдебиетінде өлеңнің мұндай түрі көп дамымаған.