Валерий Александрович Шевчук

Валерий Александрович Шевчук
укр. Вале́рій Олекса́ндрович Шевчу́к
Туған күні	20 тамыз 1939 (1939-08-20) (84 жас)
Туған жері	Житомир, Украина КСР
Азаматтығы	Украина
Ұлты	Украин
Білімі	Киев университетінің тарих және философия факультет
Мансабы	жазушы, аудармашы, әдебиеттанушы, мәдениеттанушы
Шығармашылық жылдары	1967 – қазіргі уақытқа дейін
Бағыты	социалистік реализм
Жанры	психологиялық проза, публицистика, әңгіме, повесть, роман, ертегі, пьеса
Шығармалардың тілі	украинша
Дебюті	«Настенка» әңгімесі, 1961
Марапаттары	Т.Г.Шевченко атындағы Украина КСР Мемлекеттік сыйлығы (1988), Князь Ярослав Мудрый ордені, IV дәрежелі (2009), V дәрежелі (1999)
Ортаққордағы санаты: Валерий Александрович Шевчук

Валерий Александрович Шевчук (укр. Вале́рій Олекса́ндрович Шевчу́к; 20 тамыз 1939 жыл, Житомир, Украина КСР) — көрнекті украин жазушысы, психологиялық және готикалық прозаның шебері, бірқатар әдеби, мәдени және публицистикалық шығармалардың авторы. Киев-Могилян академиясының және Львов университетінің құрметті профессоры. Шевченко атындағы сыйлықтың, Антонович қоры сыйлығының және көптеген әдеби сыйлықтардың иегері. Польша мәдениетінің еңбек сіңірген қайраткері. Жазушының шығармалары 22 тілге аударылған.

Жастық шағы, білімі

Валерий Александрович Шевчук 1939 жылы 20 тамызда Житомирде етікшінің отбасында дүниеге келген. 1956 жылы мектепті бітіргеннен кейін Орман шаруашылығы институтына барып, жолы болмай үйіне қайтты.

Житомир ауыл шаруашылығы институтын жөндеу кезінде құрылысшы болып жұмыс істеген. Осы кезеңде Дмитрий Багалейдің, Иван Франконың шығармалары қатты әсер етіп, ол әдебиетті, украин тілін үйренуге қызығушылық таныта бастады. Шевчук бұл оның дүниетанымының негізін салғанын айтты. Ол Иван Франконың әдістемесін қолдана отырып, украин әдебиетін түсініп, зерттей бастады.

1957 жылы Шевчук техникалық училищені бітіріп, бетон зауытында жұмыс істеуге жіберілді. 1958 жылы Киев университетінің тарих және философия факультетіне оқуға түсті. Оқып жүріп «Сич» (Василий Чумак атындағы студия) және «Жастар» әдеби студияларымен байланыс орнатып, өлең жазып, 1960 жылы әңгіме жаза бастады.

Отбасы

Әкесі Александр Шевчук, көп балалы отбасындағы бір ұл, ол революцияға дейін приходтық мектепті бітірген. Революциядан кейін ол жетіжылдық мектепті бітіріп, жұмысшылар училищесіне оқуға түседі, бірақ одан әрі оқуға деген құлшынысы зор болғанымен, отбасындағы жалғыз ер адам ретінде мектепті тастап кетуге мәжбүр болды. Ол кәсіподақтардың мүшесі болып, коммунистік партияға өтіп, қала маңындағы колхозға жіберілді. Житомир немістерден азат етілгеннен кейін әкесі әскер қатарына шақырылып, 1945 жылдың шілдесіне дейін әскерде болды. Соғыстан кейін НКВД қудалап, партиядан шығарылды.

Анасының төлқұжатында поляк екені жазылғанымен, оның украиндық ұстанымы жоғары болды, ол тәкаппар, ақылды, ерік-жігері күшті әйел болды. 21 жасында (1911 жылы туған) жетім қалған ол мұқтаждыққа толы қатал өмір сүрді.

1963 жылы күзде украин филологы Неонила Биличенкомен отбасын құрды.

1960-жылдар

1961 жылы Шевчук Житомирде шыққан «Кобзарьға венок» жинағындағы Т.Шевченко туралы «Настенка» повесі арқылы дебют жасады. 1961 жылдың көктемінде «Сич» әдеби студиясы «Запев» қабырға газетін басып шығарды, онда В. Шевчуктың «Мен бірдеңе қалаймын» әңгімесі (кейіннен «Кешке бірнеше минут қалды» деп аталды) жарық көрді.

1961 жылы Шевчук 18 әңгіме және бірінші мақаласын Житомир жинағында «С.Васильченко Коростышев атындағы семинарияда», келесі жылы 20 әңгіме жазды, олардың кейбіреулері негізінен «Отан» және «Литературная Украина» журналдарында жарияланды. Шығармаларының кейбіреулері басқа тілдерге аударылған. Университетті бітіргеннен кейін В.Шевчук Житомирге «Молодая гвардия» газетіне тілші болып жіберіледі, қараша айында әскерге шақырылып, Мурманск облысында қызмет етті. Әскерде ол прозадағы жұмысымен бірге қайтадан өлең жаза бастады.

Ол 1965 жылы Украина зиялылары арасында жаппай саяси тұтқындаулар басталған кезде елге оралып, «Украина» кинотеатрында болып, жаппай қуғын-сүргінге қарсылық білдірді. Қыркүйек айында ол Киев-Печерск Лаврасында орналасқан мұражайтану ғылыми-әдістемелік бөліміне жұмысқа орналасты (осы жұмыстан алған әсерлері «Қоңырау мұнарасының астындағы көгершіндер» әңгімесінде көрініс тапты). 1966 жылы ол студенттік өмірден алған әсерлерін бейнелейтін «Крестке табынушы» әңгімесін аяқтады. 1967 жылы «Аптаның ортасында» кітабы жарық көрді. В.Шевчук Украина Жазушылар одағының мүшесі болды. 1969 жылы ол «Алтын шөп» повесін (1984 жылы жарық көрді) және 1980 жылы қайта оралып, 1983 жылы соңғы редакциясын жасаған «Пестиция» повесінің бірінші нұсқасын жазды. Тарихи және фольклорлық-фантастикалық әңгімелер мен мақалалар жазған «Киелі күз кеші» кітабы жарық көрді, онда сегіз жаңа әңгіме жарық көрді.

1977 және 1990 жылдар

1970 жылдардағы қиындықтарға байланысты жазушының шығармалары жарияланбады. 1979-1999 жылдары В.Шевчук «Таңдағы әтештің зары» (1979), «Бұлақтар алқабы» (1981), «Жылы күз» (1981), «Қарапайым далада» (1983), «Таудағы үй» (1983), «Кішкентай кеш Интермеццо» (1984), «Күзгі бақтың түстері» (1986), «Терезенің сыртындағы үш жапырақ» (1986), «Тас жаңғырығы» (1987), «Көрінбейтін аралдан келген құстар» (1989), «Мың жылдық жол» (1990), «Гүлдер паннасы» (1990), «Биіктіктер мен ойпаңдардан» (1990), «Жердегі жол» Шөп. Житомир сагасы» (2 томда, 1994 ж.), «Ақырзаман жыртқыштың құрсағында» (1995), «Казак мемлекеті. Украин мемлекеттілігі тарихының очерктері» (1995), «Тұңғиықтың көзі» (1996), «Жылан әйел» (1998), «Отты пештен шыққан бозбалалар» (1999), «Тәндегі жын» (1999) ) және басқа кітаптарын жазды.

1986 жылы Шевчукке «Польша мәдениетінің еңбек сіңірген қайраткері» атағы берілді, ал келесі жылы «Терезенің сыртындағы үш жапырақ» романы үшін Шевченко атындағы сыйлық берілді. 1988 жылдан бері В.Шевчук Украина Жазушылар одағы жанындағы «Хроника» тарихи клубының жетекшісі. 1999 жылы V дәрежелі Князь Ярослав Дана орденімен марапатталды.

Соңғы жылдары

Бүгінде В.Шевчук – Т.Шевченко атындағы Киев ұлттық университетінің оқытушысы, тарихи-әлеуметтік циклдік жыл сайынғы бағдарламалардың жүргізушісі. Украин радиосы: «Казакск мемлекеті», «Киев, мәдени және мемлекеттік», «Украин әдебиетінің жұмбақтары мен сырлары», «Қызықты әдеби сын».

В.Шевчук Т.Шевченко атындағы Украина Мемлекеттік сыйлығының, Антонович қоры сыйлығының, Е.Маланюк, О.Пчилка, А.Копыленко, И.Огиенко атындағы әдеби сыйлықтардың лауреаты, Гуманитарлық ғылымдар саласындағы «Таныу» сыйлығының (2001) иегері. Ол әдебиет тарихы бойынша 500-ге жуық ғылыми-публицистикалық мақалалардың авторы, ежелгі украин әдебиеті шығармаларын қазіргі украин тіліне аударушы және зерттеуші.

Шығармалары

• Апта арасында (1967, әңгімелер мен повестер жинағы)
• Жағалау 12 (1968)
• Крестке табыну (1968, повесть)
• Қасиетті күзгі кеш (1969)
• Таң атқанда әтештің айқайы (1979)
• Бұлақтар алқабы (1981)
• Жылы күз (1981)
• Қарапайым далада... (1982, роман)
• Таудағы үй (1983, роман)
• Кішкентай кеш интермеццо (1984)
• Күзгі бақ түстері (1986)
• Терезеден тыс үш парақ (1986)
• Ой ағашы (1986, роман-эссе)
• Тас жаңғырығы (1987)
• Көрінбейтін Аралдың құстары (1989, повесть)
• Мойындау (1989, повесть)
• Мар (1989, повесть)
• Мәңгілік сағат (1990)
• Мың жылдық жол (1990)
• Гүлдер паннасы (1990, ертегілер жинағы)
• Шыңдар мен ойпаттардан (1990)
• Шөптегі сүрлеу. Житомир дастаны (2 том, 1994)
• Апокалиптикалық аңның құрсағында (1995, әңгімелер жинағы)
• Казак мемлекеті. Украин мемлекеттілігінің тарихына арналған эскиздер (1995)
• Тұңғиықтың көзі (1996, роман)
• Жылан әйел (1998)
• От пешінің жастары (1999)
• Тәндегі жын (1999, әңгімелер жинағы)
• Күміс сүт (2002, роман)
• Жоғалып кеткен көлеңкелер. Отбасы шежіресі (2002, роман)
• Қарағайлардың қараңғы музыкасы (2003, роман)
• Күнделікті ойлар, еңбектер мен сезімдер бағы (2003, Өмірбаян)
• Чудновский көпірінің жанындағы сыраханадағы компания (2006, оқиға)
• Драматургия (2006, пьесалар жинағы)

Марапаттар мен сыйлықтары

• Т.Г.Шевченко атындағы Украина КСР Мемлекеттік сыйлығы (1988)
• Антонович қорының сыйлығы (1990)
• Князь Ярослав Мудрый ордені, IV дәрежелі (18 тамыз 2009 ж.)
• Князь Ярослав Мудрый ордені, V дәрежелі (27 тамыз 1999 ж.)