Гипоглицин
| Гипоглицин | ||
| ||
| Жалпы мәліметтері | ||
|---|---|---|
| IUPAC атауы |
Гипоглицин | |
| Басқа атаулары |
Гипоглицин, | |
| Химиялық формуласы |
C7H11NO2 | |
| Физикалық қасиеттері | ||
| Күйі |
қатты кристалды зат | |
| Мольдік массасы |
141,17 г/моль | |
| Жылу қасиеттері | ||
| Балқу t |
280-284 °C | |
| Булану жылулығы |
510 кДж/кг | |
| Химиялық қасиеттері | ||
| Ерігіштігі |
суда: 20 г/100 мл | |
| Классификациясы | ||
| CAS нөмірі |
156-56-9 | |
| PubChem | ||
| SMILES |
| |
| Қауіпсіздігі | ||
| ӨД50 |
40 мг/кг (тышқандар, ауыз арқылы) | |
| Егер басқаша көрсетілмесе, деректер стандартты жағдайлар (25 °C, 100 кПа) үшін беріледі. | ||
Гипоглицин (сондай-ақ Гипоглицин А) – табиғи түрде кездесетін аминқышқылдарының туындысы, Аки ағашының (Blighia sapida) піспеген жемісінде[1] және қорапты ақсақал ағашының (Acer negundo) тұқымында кездеседі.[2] Ол ішке қабылданса улы және ямайкалық құсу ауруының қоздырғышы болып табылады.[1] 2017 жылы Lancet есебінде гипогликемияға және жедел токсикалық энцефалопатиядан өлімге әкелетін піспеген личилерді (құрамында гипоглицин А немесе метиленциклопропилглицин (MCPG)) тұтыну арасындағы байланыс анықталды.[3]
Табиғатта болу[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Піспеген Аки жемісінің барлығы улы және көп мөлшерде гипоглицинді қамтиды. Жеміс ағашта болған кезде жемістер толығымен ашылып, үлкен қара тұқымдарды шығаруға рұқсат етілгенде ғана жеуге қауіпсіз. Уақыт өте келе токсиннің деңгейі төмендейді, бірақ жетілген жемісте шамамен 1000 ppm-ден 0,1 ppm-ге дейін.[4]
Аки туыстары, соның ішінде личи, лонган және рамбутан, олардың жемістерінде гипоглицин А гомологы α-(метиленциклопропил)глицин жеткілікті мөлшерде болуы мүмкін, олар көп мөлшерде тұтынылған кезде, тамақтанбаған балаларда гипогликемиялық энцефалопатияны тудыруы мүмкін.[5]
Уыттылық[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гипоглицин А протоксин болып табылады, яғни молекула өздігінен улы емес, бірақ жұтқан кезде улы өнімдерге ыдырайды. Әдетте лейцинді, изолейцинді немесе валинді ацил-КоА туындыларына түрлендіретін тармақталған тізбекті альфа-кетоқышқылды дегидрогеназа кешені гипоглицин А-ны жоғары уытты MCPA-CoA -ға айналдырады. Май қышқылдарының бета тотығуына қажетті FAD кофакторы MCPA-CoA альфа көміртегімен байланысып, ферментті тоқтататын қайтымсыз кешен жасайды. Сонымен қатар, MCPA-CoA глюконеогенезге қажетті кейбір ферменттерді блоктайды.[6]
Глюконеогенездің төмендеуі және май қышқылының тотығуының төмендеуі ямайкалық құсу ауруының көптеген белгілерінің себебі болып табылады. Май қышқылдарының метаболизмін тежеу жасушаларды энергия үшін гликогенді пайдалана бастайды. Гликоген таусылғаннан кейін дене одан да көп өндіре алмайды, бұл ауыр гипогликемияға әкеледі. Бұл биохимиялық әсерлер несеп пен ацидозда орташа тізбекті май қышқылдарының артық болуымен анықталады . Негізгі емдеу биохимиялық өзгерістерді айналып өтуге немесе оларға қарсы тұруға бағытталған және бүйрек жеткіліксіздігі жағдайында веналық сұйықтықтар мен глюкозаны және гемодиализді қамтиды.[7]
Синтез[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1958 жылы Джон Карбон, Уильям Мартин және Лео Светт циклопропан сақинасын құру үшін 2-бромопропен мен этил диазоацетаттан бастап, рацемиялық түрде А гипоглицинді синтездеді.[8]
1992 жылы Джек Болдуин, Роберт Адлингтон, Дэвид Беббингтон және Эндрю Рассел асимметриялық метилен циклопропан синтезіне мүмкіндік беру үшін Sharpless эпоксидациясы арқылы гипоглицин А жеке диастереоизомерлерінің бірінші асимметриялық толық синтезін орындады.[9][10] 1H ЯМР және айналмалы дихроизм зерттеулері табиғи гипогицин А негізгі диастереоизомерін (2S, 4R) және кіші диастереоизомері (2S, 4S) ретінде анықтайды.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ a b Ackee Fruit Toxicity. 2018-06-13. http://emedicine.medscape.com/article/1008792-overview.
- ↑ Seasonal pasture myopathy/atypical myopathy in North America associated with ingestion of hypoglycin A within seeds of the box elder tree. 2013-07-01.
- ↑ Association of acute toxic encephalopathy with litchi consumption in an outbreak in Muzaffarpur, India, 2014: a case-control study.
- ↑ THE ACKEE FRUIT (BLIGHIA SAPIDA) AND ITS ASSOCIATED TOXIC EFFECTS. University of British Columbia (17 қараша 2005).
- ↑ Spencer, P. S. (2015), Probable Toxic Cause for Suspected Lychee-Linked Viral Encephalitis, pp. 904–5, doi:10.3201/eid2105.141650
- ↑ THE ACKEE FRUIT (BLIGHIA SAPIDA) AND ITS ASSOCIATED TOXIC EFFECTS. University of British Columbia (17 қараша 2005)."THE ACKEE FRUIT (BLIGHIA SAPIDA) AND ITS ASSOCIATED TOXIC EFFECTS". University of British Columbia. 2005-11-17.
- ↑ Hypoglycin. TOXNET.
- ↑ Carbon, J. A. (1958), SYNTHESIS OF α-AMINO- METHYLENECYCLOPROPANEPROPIONIC ACID (HYPOGLYCIN A), pp. 1002, doi:10.1021/ja01537a066
- ↑ Baldwin; Adlington; Bebbington. "Asymmetric total synthesis of the individual diastereoisomers of hypoglycin A". Journal of the Chemical Society, Chemical Communications (17): 1249. doi:10.1039/c39920001249.
- ↑ Baldwin; Adlington; Bebbington. "Asymmetric total synthesis of the individual diastereoisomers of hypoglycin A.". Tetrahedron 50 (41): 12015–12028. doi:10.1016/s0040-4020(01)89313-3.