Жалайыр-Найман тектоникалық белдемі

Жалайыр-Найман тектоникалық белдемі– Орталық Қазақстан және Тянь-Шань каледондық массивіндегі доға тәрізді иіле параллель созылып жатқан үш аса ірі геологиялық құрылым. Оның батыс белдемі Көкшетау – Ұлытау – Қаратауды, ортаңғы белдемі Cтепняк – Бетпақдала – Солтүстік Тянь-Шань жоталарын; шығыс белдемі Бозшакөл – Баянауыл тауларын құрайды. Жалайыр-Найман тектоникалық белдемінің оңтүстігінде Шу Іле антиклинорийі,оңтүстік-батысқа қарай Жалайыр-Найман синклинорийі одан әрі Қоңыртөбе – Шу антиклинорийі орналасқан. Соңғы екі құрылымның арасынан Жалайыр-Найман жарылымдық белдемі өтеді. Жалайыр-Найман синклинорийі қимасының төменгі жағында кембрийдің кварц-дала шпатты және спилит-диабазды формациялары жатыр. Бұл формацияларды ультранегізді және негізді габбро-перидотит формациялары тесіп шығып, солтүстік-батысқа бағытталған массивтер құрайды. Қиманың жоғары жағы күшті жарылымдарға ұшырап, ұсақ блоктарға бөлінген. Жалайыр-Найман синклинорийінде кендер магмалық процестер нәтижесінде түзілген. Ерте ордовиктің габбро-перидотит кешендерінде асбест, титан, кобальт, никель, т.б. кендері шоғырланған. Ультрамафиттерде және негізді вулканиттерде мыс кендері, абразивтік граниттер кездеседі. Девон кезеңінің магмаларынан молибден, вольфрам, қалайы, алтын, полиметалл кендері түзілген.