Карама

Карама(көпше түрі: керемет) - мұсылман «әулиелері (уали) жасаған табиғат күшінен тыс ғажайыптар. Карама - түбірі -«жомарт болу» деген сөзден шыққан. Сопылық ілімінде Карамаға сопы әулиелер таласты, шииттер оны өзінің имамдарына ғана еншіледі. Мутазилашілер К. туралы ілімге бірауыздан қарсы шықты. Олар К-ны, ғажайып жасаушыларды басқа мұсылмандарға қарсы қойды. Ашариттер, кейбіреулер інесегітемегенде (мәселен, Әбу Исхақ әл-Исфараини) оны мойындады, бірақ карама мен муғжиза арасындағы айырмашылықты ашып айтты. Философтардың (ибн Сина) ойынша, әулиелер тақуалық тіршіліктің, діндарлығының, құдайшылығының және басқа ізгіліктерінің арқасында Карама жасайтын қасиетке ие болды. Дәстүршілер (ибн әл-Джаузи) бір жағынан Құранның Пайғамбардай (с.а.у.) басқа кейіпкерлерінің (Мәриям, Асхаб әл-кахф), сондай-ақ асхабтар мен «әділ» халифалардың ғажайып істерін мойындады да, екінші жағынан өздеріне замандас сопылардың ондай қасиеттері болады дегенді жоққа шығарды. Соттардың көп жағдайда ашариттердікіне үндес келіп жататын К. туралы көзқарастары төмендегі тезистерге саяды:
1. Кейбір дін мамандарының пікірінше, уәли - Карама несі Пайғамбар дәрежесіне қол созбайды, өйткені Құдай оны жалған дәмелен «аулақ ұстайды» (махфуз);

2. К. Пайғамбарды (с.а.у.) дәріптеуге қызмет етеді, себебі оны жасаушылар Пайғамбар (с.а.у.) қауымының мүшелері, сүннеггің нағыз ізбасарлары;

3. Ғажайып істерді тек Пайғамбарлар мен «әулиелер» ғана емес, әд-Дәджжал, Фираун, Нимруд, т.б. секілді әйгілі күнәһарлар да жасай алады, олар үшін Карама имансыздық (сенбеушілікке) жетелей түсетін азғыру құралы;

4. Егер муғжиза Пайғамбарларға өз ілімдерін көпшілік алдында уағыздауға көмектессе, Карама уәлилерге олардың таңдаған жолдарының дұрыстығы үшін берілген сый, оны дабыралауға болмайды;

5. Уәлидің Карамаға ие болуы оның мүлтіксіз кемелденгенін білдірмейді, өйткені ол Құдайға адал да риясыз қызмет етуге кедергі жасап, ауыр сынға айналуы мүмкін.

Сондықтан карама ғажап болған сайын, оны жасаушы момын, бой ұсынғыш болғаны жөн. Сопылардың көпшілігі әл-Халладждің жұрт алдында ғажайып істер көрсеткенін (ифша ал-карамат) күпірлік деп тапты, олардың пікірінше, бұл - Пайғамбар құқына жасалған зомбылық, озбырлық. Сопылардың ірі өкілдері Караманы өз шәкірттеріне лайықсыз мақсаттарға: атақ, абырой, байлыққа, негізсіз дәмелерге қол жеткізу үшін пайдалануға тыйым салды. Соған қарамастан, сопылық шығармаларының ішінде сопы шейхтары жасаған ғажайыптарды жазбаған бір де бірі болған жоқ. Әсіресе Караманың певитация, су бетімен жүру, алыс жерден тез келу, аштыққа, шөлге шыдамдылық, жаудан, тағы аңдардан сактану, дұға құдіреті, көріпкелдік секілді,т.б. түрлері көп жазылды. Сонымен бірге сопының ірі өкілдері Карама мен тым әуестеніп, сопы мұраттарына зиян келтіруді айыптады. Карама туралы, әсіресе кейінгі сопылықта (XII ғ-дан бастап) кең тараған. Оған өзінің шейхтарын дәріптеуге және сол арқылы өздерінің уағыздарына абырой әперуге барынша тырысқан мүридтердің «шығармаларының» әсері көп болды. Халықтық Исламда әулиелердің «ерлігі» туралы аңыз ұрпақтан ұрпаққа тарап, бірте-бірте фольклорлық шығармаларға айналды.