Кертолғау

«Кертолғау» - көшпелі алаш жұртының мәдениетінде өзінің терең мағынасымен бөлек тұрған күй.

Тарихы

Күйдің хикаясы көне мифологиядан бастап, орта ғасырдың соңғы шағымен аралықтағы құқық проблемаларын кеңінен қамтиды. Бұл күй жайында қазақ халқы арасында тараған аңыз да бар. Ерте заманда бір жігіт пен бір қыз бір-біріне ғашық болады. Бірақ қыздың атастырылған жері бар. Соған қарамастан екеуі сөз байласып, ешкім білмейтін, таба алмайтын бір жаққа қашпақ болады. Айтылған күні жігіт қамыстың ішінде қызды тосып отырады. Күтуден жалыққан жігіт байқамай ұйықтап кетеді. Сол кезде қамыс аралап келе жатқан жолбарыс оның ішін жарып өлтіреді. Аңыз сорабында бұл күй сүйгенін іздеп келген қыздың өліп жатқан жігітті көріп, өкіне жылағанын бейнелейді. Бұл жерде алдымызда ортағасырлық моральдың тұрғандығында ешқандай күмән жоқ. Қыз да, жігіт те ескі жарғыны бұзып, әнтек іске аяқ басқаны үшін жазаланған. Тәңірі қосқан адамдар ұрланып қамыс ішінде емес, ақ төсекте жолығар болар. Сол себепті Тәңірінің лайықтаған жері емес, Тәңірінің лайықтаған адамдары емес, ата жолымен, елдің ықтиярымен санаспай бәрін өздері кесіп-пішіп, өздері шешкен екі жасқа зауал, қамыс аралаған аш жолбарыс бейнесінде келеді. Немесе, халықтың қарапайым тілімен айтатын болсақ, біреудің атастырылған адал қосағында нең бар? Түн қатып, қамыс ішінде не жорық? Қамыс жолбарысқа Тәңірінің өзі берген өріс. Ал, жолбарыстың жолында жатсаң, жолбарыстың азуынан қаза тапсаң айтар өкпең не?