Кеңес Одағы маршалдарының тізімі

Толық мақаласы: Кеңес Одағы маршалы

Бұл тізімде әскери лауазымдарды атқарған, Кеңес Одағының маршалы жеке әскери атағы берілген барлық әскери қызметкерлер мен саяси қайраткерлердің аты-жөні, өмір сүру кезеңі және кәсіби деректері қамтылған.

Кеңес Одағының Маршалы атағы 1935 жылы 22 қыркүйекте КСРО Орталық Атқару Комитеті мен Халық Комиссарлар Кеңесінің «ЖШҚӘ қолбасшылық құрамының жеке әскери атақтарын енгізу туралы» қаулысымен Жұмысшы-шаруа Қызыл әскері (ЖШҚӘ) және Жұмысшы-шаруа Қызыл флоты (ЖШҚФ) жеке құрамы үшін жеке әскери атақтарды енгізді. Осы қаулының 3-тармағынан: Жоғарғы Бас қолбасшылықтың көрнекті және ерекше еңбегі сіңген тұлғаларына КСРО Үкіметі жеке беретін «Кеңес Одағы маршалы» атағы белгіленсін. КСРО ОАК мен ХКК төрағасы М. Калинин. КСРО ОАК мен ХКК хатшысы И. Акулов^[1].

1935 жылы 21 қарашада азаматтық соғыста ерекше көзге түскен әскери жетекшілерге — ең жоғары әскери атақ, Кеңес Одағы маршалы жеке атағы алғаш рет берілді, олар: К.Е.Ворошилов, А.И.Егоров, М.Н.Тухачевский, В.К.Блюхер және С.М.Буденный.

1945 жылға дейін бұл ЖШҚӘ ең жоғары жеке атақ болды, ал одан кейінгі кезеңде Кеңес Одағы генералиссимусының жоғары атағынан кейін тұрды.

Кеңес Одағының Маршалы әскери атағы КСРО-ның ыдырауына байланысты әскери атақтардың тізімінен шығарылды. Ресей Федерациясында 1993 жылы Ресей Федерациясының маршалы әскери атағы бекітілді.

Кеңес Одағының Маршалы атағы 41 рет берілді, оның 36-сы кәсіби әскерилерге, 5-і саяси қайраткерлерге берілді. Соңғы рет Кеңес Одағы маршалы атағы 1990 жылы 28 сәуірде Д.Т.Язовқа берілді.

1945 жылдың ақпанында Иван Данилович Черняховскийге Кеңес Одағы маршалы атағы берілуі тиіс болған, бірақ ол тиісті жарлық жарияланғанға дейін бірнеше күн бұрын қайтыс болды деген ақпарат бар^[2]^[3].

Тізім[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Кеңес Одағы маршалы атағы кейіннен қалпына келтірілместей айырылғандар Кеңес Одағы маршалы атағынан айырылып, кейіннен атағы қалпына келтірілгендер

Аты Әкесінің аты Тегі	Өмір сүрген жылы	Атақты иеленген уақыты	Атақ беру кезіндегі лауазымы	Марапат^[4]
Климент Ефремович ВОРОШИЛОВ	1881—1969	20 қараша 1935	КСРО қорғаныс халық комиссары	^[5]
Михаил Николаевич ТУХАЧЕВСКИЙ	1893—1937	20 қараша 1935 (11 маусым 1937 атағынан айырылды, 31 қаңтар 1957 қалпына келтірілді)	КСРО қорғаныс халық комиссарының орынбасары	—
Семен Михайлович БУДЕННЫЙ	1883—1973	20 қараша 1935	ЖШҚӘ атты әскері қадағалаушысы	^[6]
Александр Ильич ЕГОРОВ	1883—1939	20 қараша 1935 (22 ақпан 1939 атағынан айырылды, 14 наурыз 1956 қалпына келтірілді)	ЖШҚӘ бас штабы басшысы	—
Василий Константинович БЛЮХЕР	1890—1938	20 қараша 1935 (10 наурыз 1939 атағынан айырылды, 14 наурыз 1956 қалпына келтірілді)	Арнайы Қызыл Тулы Қиыр Шығыс әскері қолбасшысы	—
Семен Константинович ТИМОШЕНКО	1895—1970	7 мамыр 1940	КСРО қорғаныс халық комиссары	^[7]
Григорий Иванович КУЛИК	1890—1950	7 мамыр 1940 (19 ақпан 1942 атағынан айырылды, 28 қыркүйек 1957 қалпына келтірілді)	КСРО қорғаныс халық комиссарының орынбасары, ЖШҚӘ бас артиллерия басқармасының басшысы	^[8]
Борис Михайлович ШАПОШНИКОВ	1882—1945	7 мамыр 1940	ЖШҚӘ бас штабы басшысы	—
Георгий Константинович ЖУКОВ	1896—1974	18 қаңтар 1943	КСРО қорғаныс халық комиссарының бірінші орынбасары, КСРО Жоғарғы Бас қолбасшысының орынбасары	^[9]
Александр Михайлович ВАСИЛЕВСКИЙ	1895—1977	16 ақпан 1943	ЖШҚӘ бас штабы басшысы	^[10]
Иосиф Виссарионович СТАЛИН	1878—1953	6 наурыз 1943 (27 маусым 1945 Кеңес Одағы генералиссимусы атағы берілді)	КСРО Қарулы Күштерінің Жоғарғы Бас қолбасшысы, Мемлекеттік қорғаныс комитетінің төрағасы, КСРО қорғаныс халық комиссары, БК(б)П ОК хатшысы	^[11]
Иван Степанович КОНЕВ	1897—1973	20 ақпан 1944	2-Украин майданы әскерлерінің қолбасшысы	^[12]
Леонид Александрович ГОВОРОВ	1897—1955	18 маусым 1944	Ленинград майданы әскерлерінің қолбасшысы	^[13]
Константин Константинович РОКОССОВСКИЙ	1896—1968	29 маусым 1944	1-Беларус майданы әкерлерінің қолбасшысы	^[14]
Родион Яковлевич МАЛИНОВСКИЙ	1898—1967	10 қыркүйек 1944	2-Украин майданы әскерлерінің қолбасшысы	^[15]
Федор Иванович ТОЛБУХИН	1894—1949	12 қыркүйек 1944	3-Украин майданы әскерлерінің қолбасшысы	^[16]
Кирилл Афанасьевич МЕРЕЦКОВ	1897—1968	26 қазан 1944	Карел майданы әскерлерінің қолбасшысы	^[17]
Лаврентий Павлович БЕРИЯ	1899—1953	9 шілде 1945 (23 желтоқсан 1953 атағынан айырылды)	КСРО Ішкі істер халық комиссары	^[18]^[19]
Василий Данилович СОКОЛОВСКИЙ	1897—1968	3 шілде 1946	Германиядағы кеңестік басқыншы күштері тобының бас қолбасшысы, Германиядағы кеңестік әскери әкімшілігінің бас қолбасшысы	^[20]
Николай Александрович БУЛГАНИН	1895—1975	3 қараша 1947 (26 қараша 1958 атағынан айырылды)	КСРО Қарулы Күштері министрі	^[21]
Иван Христофорович БАГРАМЯН	1897—1982	11 наурыз 1955	КСРО қорғаныс министрлігінің бас инспекторы	^[22]
Сергей Семенович БИРЮЗОВ	1904—1964	11 наурыз 1955	КСРО әуе қорғанысы күштерінің бас қолбасшысы	^[23]
Андрей Антонович ГРЕЧКО	1903—1976	11 наурыз 1955	Германиядағы Кеңес әскерлері тобының бас қолбасшысы	^[24]
Андрей Иванович ЕРЕМЕНКО	1892—1970	11 наурыз 1955	Солтүстік Кавказ әскери округі әскерлерінің қолбасшысы	^[25]
Кирилл Семенович МОСКАЛЕНКО	1902—1985	11 наурыз 1955	Мәскеу әскери округі әскерлерінің қолбасшысы	^[26]
Василий Иванович ЧУЙКОВ	1900—1982	11 наурыз 1955	Киев әскери округі әскерлерінің қолбасшысы	^[27]
Матвей Васильевич ЗАХАРОВ	1898—1972	8 мамыр 1959	Германиядағы Кеңес әскерлері тобының бас қолбасшысы	^[28]
Филипп Иванович ГОЛИКОВ	1900—1980	6 мамыр 1961	Кеңес әскері мен Әскери-теңіз флотының Бас саяси басқармасы басшысы	—
Николай Иванович КРЫЛОВ	1903—1972	28 мамыр 1962	Мәскеу әскери округі әскерлерінің қолбасшысы	^[29]
Иван Игнатьевич ЯКУБОВСКИЙ	1912—1976	12 сәуір 1967	КСРО қорғаныс министрінің бірінші орынбасары	^[30]
Павел Федорович БАТИЦКИЙ	1910—1984	15 сәуір 1968	КСРО ӘҚК бас қолбасшысы — КСРО Қорғаныс министрінің орынбасары, Біріккен Қарулы Күштер ӘҚК қолбасшысы — Варшава Келісіміне қатысушы — мемлекеттердің Біріккен Қарулы Күштері Бас қолбасшысының орынбасары	^[31]
Петр Кириллович КОШЕВОЙ	1904—1976	15 сәуір 1968	Германиядағы Кеңес әскерлері тобының бас қолбасшысы	^[32]
Леонид Ильич БРЕЖНЕВ	1906—1982	7 мамыр 1976	КОКП ОК бас хатшысы, КСРО қорғаныс кеңесінің төрағасы	^[33]
Дмитрий Федорович УСТИНОВ	1908—1984	30 шілде 1976	КСРО қорғаныс министрі	^[34]
Виктор Георгиевич КУЛИКОВ	1921—2013	14 қаңтар 1977	КСРО Қорғаныс министрінің 1-орынбасары – Варшава Келісіміне қатысушы — мемлекеттердің Біріккен Қарулы Күштерінің Бас қолбасшысы	^[35]
Николай Васильевич ОГАРКОВ	1917—1994	14 қаңтар 1977	КСРО Қарулы Күштері Бас штабы басшысы – КСРО қорғаныс министрінің бірінші орынбасары	^[36]
Сергей Леонидович СОКОЛОВ	1911—2012	17 ақпан 1978	КСРО қорғаныс министрінің бірінші орынбасары	^[37]
Сергей Федорович АХРОМЕЕВ	1923—1991	25 наурыз 1983	КСРО Қарулы Күштері Бас штабы басшысының бірінші орынбасары	^[38]
Семен Константинович КУРКОТКИН	1917—1990	25 наурыз 1983	КСРО Қорғаныс министрінің орынбасары — КСРО Қарулы Күштерінің тылы басшысы	^[39]
Василий Иванович ПЕТРОВ	1917—2014	25 наурыз 1983	КСРО қорғаныс министрінің орынбасары — Құрлық әскерлерінің бас қолбасшысы	^[40]
Дмитрий Тимофеевич ЯЗОВ	1924—2020	28 сәуір 1990	КСРО қорғаныс министрі	—