Корольков қызғалдағы

Корольков қызғалдағы
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Дара жарнақтылар Сабы: Liliales Тұқымдасы: Liliaceae Кіші тұқымдасы: Lilioideae Тегі: Tulipa Түрі: T. korolkowii
Екі-есімді атауы
Tulipa korolkowii Эдуард Людвигович Регель

Корольков қызғалдағы (лат. Tulipa korolkowii) – лалагүлдер тұқымдасы, қызғалдақ туысына жататын көп жылдық өсімдік. Қазақстанда Қызылқұмда және Өзбекстанмен шекаралас жерлерде кездеседі. Аласа таулардың ұсақ қиыршықтасты беткейлері мен құмды жерлерінде өседі. Биіктігі 10 – 15 см, жуашығы жұмыртқа тәрізді (қалыңдығы 2 см-дей), сыртын қара қоңыр ұзынша қабықтар жапқан. Сабағы жіңішке, онда шеттері иректелген 3 жапырақтары болады. Дара гүлі сабағының ұшында жетіледі, гүл тозаңдары сары, ал гүл жүйкелері қанық қызыл түсті. Тұқымынан көбейеді. Наурыз – мамыр айларында гүлдеп, мамыр – маусымда жемістенеді. Жемісі – қауашақ. Корольков қызғалдағы – сәндік өсімдік. Өте сирек кездесетін болғандықтан қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.

Жалпылама

Биіктігі 10 – 20 см, пиязшығы жұмыртқа трізді, жуандығы 1 – 2 см, қатты терілі, қара, кейде жер бетіне дейін созылғын, жоғарғы жағы түкті жүнді қабықты.

Сабағы жалаңаш; жапырақ саны үшеу, қайырылған, едәуір алшақ орналасқан, бұйра, көкшіл, сұр, әдетте гүлден биік, төменгі таспа тәрізді, ені 0,5 – 1 см.

Гүлі біреу; гүл серігі қызыл, кейде сары немесе ала, ұзындығы 2 – 4 см, ішкі жағының түбінде шағын қима дағы бар, әдетте доғал, түкті ұшы қысқа, сыртқыллары кер жұмыртқа тәрізді, ішкілері шамалы жіңішке; аталықтары гүл серігінен 2,5 есе қысқа, олардың жіпшелері қара, көбіне төменгі жағы сары, тозаңдықтары сары, жіптерінен 1,5 – есе қысқа, түйнің аналық ауызы орнықты.

Наурыз айының соңы мен сәуірде гүлдейді.

Сыртқы сілтемелер

• [1] Қызыл кітап