Нарық сәтсіздігі
Нарық сәтсіздігі — нарық ресурстарын тиімді бөлініп немесе қолданылмаған жағдайы. Бұл мәселеде экономисттер келесі сәтсіздіктерді қарастырады:
Өнімділік және үлестерім тиімсіздігі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Белгілі бір жағдайларда нарықта фирма тиімсіз жұмыс жасауы мүмкін.
- Тиімсіздік - дегеніміз ресурстың үнемді және тиімді пайдалануына дұрыс бөлінбеуі.
- Экономикада тиімсіздік ұғымы басқа да жағдайларда қолданылады.
- Парето тиімсіздігі Вильфредо Паретомен байланысты ұғым. Экономика өзінің шектеулі мүмкіндіктерін толық пайдаланбаған кезде қолданылады.
- Өнімнің тиімсіздігі - фирма өз құнынан арзан өнім шығарғанда болады. Бірлік құны барлық шығындардың барлық өнім санына қатынасы орташа өнім құнына тең.
- Тұтынушы тиімді құнын төлемегенде ресуртардың тиімсіз орналастырылуы болады. Шығындардың барлығы өтелген жағдайда тиімді баға қалыптасады.
Монополия күші[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарық монополиялық күшке төтеп беріп оған бақылау жүргізе алмайды.
Нарық тапшылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарықтың экономиканы бір қалыпқа келтіре алмауы, нәтижесінде қоғамдық игіліктер тапшылық көруде, мысалы көшелерді жарықтандыру, көлік жолдарын жөндеу.
Толымсыз нарық[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарық өз тарапынан керекті деңгейде игіліктерді шығара алмайды, мысалы білім беру және денсаулық сақтау.
Пайдасыз игіліктер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарық халық зардап шегітін өнімдер шығаруға және сатуға бақылау жүргізе алмай келеді, мысалы темекі және ішімдік сату.
Сыртқы әсерлер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тұтынушылар мен өнім шығарушылар үшінші жаққа келетін зиянды ойламауы.
Жеке меншік құқығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарық тек тұтынушылар мен өнім шығарушылар жеке меншік құқығын иеленген кезде ғана жақсы жұмыс жасай алады. Бұл сәтсіздік нарықтың қалыптасуына шек қояды.
Ақпарат сәтсіздігі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарық кей кезде жеткілікті ақпарат бермейді, бұл бір жақтың екіншіге толық ақпаратты беруіне көңіл аудармауынан болады.
Нарықтың бірқалыпсыздығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарық бір қалыпты сақтай алмайды көп жағдайда бұл ауылшаруашылық, валюта және несие нарығында кездеседі.
Нарықтық теңсіздіктер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарықтың бұл сәтсіздігі жалақы, жалға алу , қызығушылықтар мен пайдаға байланысты.
Cілтеме[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- [[1]]