Орторексия
Орторексия (ағылш. orthorexia nervosa, көне грекше: ὀρθός — "тікелей", "дұрыс" және көне грекше: ὄρεξις — "тамақтануға шақыру", "тәбет") — тамақ өнімдерін таңдауда елеулі шектеулерге әкелетін "дұрыс тамақтануға" деген обсессивті ұмтылыспен сипатталатын тамақ қабылдаудың бұзылуы. "Орторексия" терминін алғаш рет Стивен Брэтман қолданған (Стивен Братман, 1997)[1][2]. Қазіргі уақытта орторексияның қатаң диагностикалық критерийлері жоқ және орторексия диагнозы DSM-IV және ICD-10 жіктеуіштеріне кірмейді, сондықтан бұл диагнозды ресми түрде жасау мүмкін емес, бірақ мамандар тамақтанудың осы бұзылуын сипаттау кезінде "орторексия" терминін кеңінен қолданады. Итальяндық ғалымдар алдын-ала зерттеулер жүргізіп, бұл диагноз өте нақты және нақты құбылысты көрсетеді деген шешімге келді[3].
Симптомдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Орторексияның белгілері: "тамақ өнімдерін таңдауға, жоспарлауға, сатып алуға, дайындауға және тұтынуға обсессивті назар аудару; тамақтың, ең алдымен, ләззат емес, денсаулық көзі ретінде қарастырылуы; тыйым салынған тағамдардың жанында болған кезде азап шегу немесе жиіркеніш; тағамның белгілі бір түрлерін қосу немесе алып тастау аурудың алдын алады немесе емдейді немесе күнделікті әл-ауқатқа әсер етеді деген көзқарасқа үлкен сенім; диетаны таңдауға негізделген басқалар туралы моральдық пайымдау; дұрыс тамақтанбау туралы дәлелдерге қарамастан, диеталық әдістер денсаулықты нығайтуға ықпал етеді деген берік сенім"[4].
Орторексия және басқа аурулар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Орторексия анорексия мен булимиядан тағамға деген көзқарасымен ерекшеленеді. Салмақ жоғалту және аз тамақтану кезінде тағамды тұтынуға назар аударудың орнына, орторексия "тұтынылатын тағамның сапасы туралы ойлау" туралы және тек "пайдалы" тағамдарды тұтыну арқылы денсаулық пен тазалыққа жету сезімімен қоректенуге құштарлық болып табылады[5].
Орторексиялық мінез-құлық көбінесе дұрыс тамақтанбау пен салмақ жоғалтуға әкелуі мүмкін, және бұл көбінесе анорексиямен байланыстырылады[6] . Зерттеулер сонымен қатар обсессивті-компульсивті бейімділік орторексияның дамуымен байланысты екенін көрсетті, ал кейбір зерттеушілер орторексияны обсессивтілік деп диагноз қою керек деп санайды, өйткені бұл идеалды диетаға жетудің обсессивті идеясынан туындайды[5].
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Bratman, Steven What is Orthorexia? (4 June 2009). Тексерілді, 26 қыркүйек 2021.
- ↑ Rochman, Bonnie Orthorexia: Can Healthy Eating Be a Disorder? (12 February 2010). Басты дереккөзінен мұрағатталған 31 қазан 2012. Тексерілді, 26 қыркүйек 2021.
- ↑ Donini L, Marsili D, Graziani M, Imbriale M, Cannella C (2004). «Orthorexia nervosa: a preliminary study with a proposal for diagnosis and an attempt to measure the dimension of the phenomenon». Eat Weight Disord 9(2): 151—157. doi:10.1007/BF03325060
- ↑ Orthorexia: When eating healthy becomes an unhealthy obsession. Today's Dietitian (June 2009).
- ↑ a b "Orthorexia Nervosa – an Eating Disorder, Obsessive-Compulsive Disorder, or Disturbed Eating Habit?". Archives of Psychiatry and Psychotherapy: 55–60. March 2012.
- ↑ "When clean eating isn't as faultless: the dangerous obsession with healthy eating and the relationship between Orthorexia nervosa and eating disorders in Mexican University students". Journal of Eating Disorders 8 (1): 54. 2020-10-26. doi:10.1186/s40337-020-00331-2. PMC 7586686. PMID 33117538.