Полиакрилаттар
Полиакрилаттар — акрил және метакрил қышқылдары және олардың туындыларының полимерлері мен сополимерлері. Әдетте қабыршақтүзуші ретінде акрил мономерлерінің сополимерлері қолданылады, ал сомономер ретінде сан алуан олефиндер қолданыла береді.
Полиакрилаттардың алынуы және қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Полиакрилаттар радикалдық сополимерлеу арқылы алынады. Акрил мономерлерінің ішінен акрил қышқылы CH 2 =CH–COOH мен метакрил қышқылы CH 2 =C(CH 3 )–COOH және де олардың туындылары: эфирлері, амидтері, нитрилдері, мысалы, метилметакрилат CH 2 =C(CH 3 )–COOСH 3 ; 2-этилгексилакрилат CH 2 =CH–COOСH 2 –CH(C 2 H 5 )–C 4 H 9 ; акриламид CH 2 =CH–CONH 2; бутилметакрилат; акрилонитрил пайдаланылады.
Сонымен қатар алкилді орынбасарларында R функционалды (гидроксил, эпоксид) топтары болатын метакрил (акрил) қышқылының эфирлері, гликольдердің моноакрил эфирлері, акрил қышқылдарының глицидил эфирлері.
Акрил мономерлері өзара және басқа олефиндермен оңай сополимерленеді. Сондықтан да акрил мономерлерінің стиролмен сополимерлері кең таралған. Сомономер ретінде моноакрил эфирлері де (мысалы винилбутил эфирлері CH 2 =CH–O–С 4 H 9 ) қолдану табады.
Сополимерлердің құрамындағы акрил қышқылының туындыларының буындары қабыршаққа эластикалық қасиет береді және бұл эффект акрил радикалының ұзындығы артқан сайын өсе түседі. Метакрил қышқылының туындылары, керісінше сополимерге қаттылық пен қаталдық береді; R ұзындығы С 1 -ден С 14 -ке дейін және оның тармақтылығы артқан сайын акрилат пластификациялаушы сомономерге айнала береді. Акрил емес компоненттер де қабыршақтүзушінің қасиеттерін кең аралықта өзгертеді. Мысалы, стирол оған қатаңдық, ал винилбутил эфирлері – эластикалық қасиет береді.
Полиакрилаттардың түрлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қабыршақтүзуші ретінде қолданылатын полиакрилаттарды термопластикалық және термореактивті деп екіге бөледі. Термопластикалық полиакрилаттар қос байланыстан басқа функционалды топтары болмайтын мономерлердің сополимерлену өнімдері. Мұндай өнімдерге негізінен метилметакрилаттың метил- және бутилакрилатпен, бутилметакрилатпен ж.б. сополимерлері жатады. Термопластикалық полиакрилаттардан қаптамалар қалыптасқанда химиялық түрлену жүрмейді.